سیستم‌های مختلف ذهنی و جسمی بدن انسان با افرایش سن دچار تغییر و دگرگونی میشود و این تغییرات جزء جدایی‌ناپذیر و غیرقابل اجتناب زندگی است. بر اساس برخی تحقیقات، این تغییرات با تولد آغاز شده و با افزایش سن شتاب می‌گیرد. این تغییرات در برخی موارد قابل مشاهده بوده ولی معمولاً برای مدت زیادی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. یکی از بیماریهای که بسیار مورد بحث، بررسی، شناسایی و درمان قرار می‌گیرد، بیماری تصلب شرایین است که باعث آسیب جدی به سیستم قلبی عروقی میشود؛ بنابراین ما باید در مورد علائم و نشانه‌های این بیماری و بیماری‌هایی که به دلیل وجود آن بروز می‌کند هوشیار باشیم تا بتوانیم از بروز آن جلوگیری کرده یا روند پیشرفت آن را کند کنیم و در صورتی که این بیماری دیر تشخیص داده شد بتوانیم آن را درمان کنیم.
فرایند پیری
با افزایش سن قابلیت ارتجاعی قلب کاهش یافته و قلب توان خود را در پاسخ به تغییرات فشار (انطباق) سیستم عروقی از دست می‌دهد که نتیجه آن افزایش مقاومت قلب در برابر عمل پمپاژ شده و به همین دلیل قلب برای پمپاژ مقدار کافی خون به ارگان‌های مختلف بدن باید بیشتر کار کند.
تصلب شرایین به دلیل افزایش ضخامت دیواره‌های عروق به وجود می‌آید که این بیماری تقریباً به سادگی به روش دوپلر در عروق گردن (شاهرگ گردن) قابل اندازه گیری است. این روش شامل عکس برداری سونار یا آلتراسوند از عروق میشود. افزایش ضخامت رگ گردن می‌تواند از علائم وجود بیماری بالینی باشد و ممکن است حتی نشانه ابتلای قریب الوقوع به اختلالات قلبی عروقی باشد.
افزایش فعالیت قلب که در بالا به آن اشاره شد می‌تواند باعث افزایش حجم قلب (هایپرتروپی) و شکل گیری بافت‌های فاسد در عضله قلب شود بنابراین می‌تواند باعث بروز اختلالات مهم و حیاتی در ضربان قلب شود.
شکل گیری کریستال‌های کلسیم (کلسی فیکیشن) با عنوان فیبروز حاد، موجب مسدود شدن عروق میشود، این بیماری تأثیر شدیدی بر دریچه‌های قلب به خصوص دریچه آئورت که بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد، می‌گذارد.
علائمی که با بروز آنها باید به پزشک مراجعه کرد
در بیماران پیر (70 سال به بالا) نباید از علائمی مانند تنگی نفس، احساس ضعف و بی‌حالی، ضربان بسیار سریع، بسیار کند یا نامنظم قلب، درد و احساس ناراحتی در سمت چپ قفسه سینه و یا سرگیجه به سادگی گذشت زیرا همه این علائم ممکن است فقط به دلیل افزایش سن نبوده و نشان دهنده وجود بیماریهای قلبی باشند.
آنژین صدری
درد در سمت چپ قفسه سینه یا سختی تنفس (آنژین صدری) به خصوص اگر پس از فشارهای هیجانی یا فیزیکی باشد که متداول‌تر است علامت شایعی است که در افراد پیر دیده میشود و با افزایش سن بیشتر هم میشود. متناقضاً، آنژین صدری بدون درد که به عنوان ایسمیک خاموش شناخته میشود نیز در سنین بالا بیشتر رخ می‌دهد.
سندرم حاد کرونری
حمله قلبی یا علائم حاد که نشانه بروز حمله قلبی هستند به عنوان سندرم حاد کرونری شناخته می‌شوند و با افزایش سن بیشتر اتفاق می‌افتند. حتی با کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری‌ها در سال‌های اخیر، 85% از کسانی که از بیماریهای عروق کرونری قلب فوت کرده‌اند بیش از 65 سال سن داشته‌اند. غالباً علائم سندرم حاد کرونری مانند آنژین صدری در هنگام استراحت که در جوانان دیده میشود در افراد پیر کمتر دیده میشود یا اصلاً بروز نمی‌کند. علاوه بر این الکتروکاردیوگرام ابزار تشخیصی نسبتاً ساده‌ای برای تشخیص این بیماری است و به طورگسترده ای در افراد جوان که علائم کمتری نسبت به افراد پیر دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بنابراین در افراد پیر، سندرم حاد کرونری ممکن است مورد توجه قرار نگیرد مگر اینکه بیمار و پزشک نسبت به تنگی نفس ناگهانی، احساس ضعف و خستگی ناگهانی، احساس ناراحتی که به شکم محدود بوده و در سینه نیست، تعریق زیاد، ضربان نامنظم قلب یا غش (سنکوپ) مطلع و هوشیار باشند. تمام این علائم به تنهایی یا به صورت ترکیبی با هم ممکن است پیش زمینه بروز سندرم حاد کرونری باشند.
نارسایی قلبی
احساس ضعف و بی‌حالی، تنگی نفس و ورم پاها و اندام تحتانی متداول‌ترین علائم نارسایی قلبی بوده که باعث اختلال در عملکرد پمپاژ خون می‌شوند. احتمال بروز نارسایی قلبی با افزایش سن و آسیب‌پذیری بیشتر قلب در مقابل بیماری‌ها افزایش یافته و اختلال در عمل پمپاژ خون به عنوان یکی از عوارض پیری به وجود خواهد آمد. برخی بیماریهای زمینه‌ای از جمله اختلال در عملکرد پمپاژ قلب (انقباض) که به دلیل آسیب قلب ناشی از از خونرسانی ضعیف به آن، سابقه حمله قلبی (اختلال عملکرد سیستولیک)، افزایش بار فشار یا اختلال ریلکسیشن (اختلال دیاستولیک، توانایی قلب برای استراحت و منفعلانه با خون پر شدن) باعث بروز نارسایی قلبی می‌شوند. در حقیقت با افزایش سن تعدادی از مردم به نارسایی قلبی مبتلا می‌شوند در حالی که عملکرد نرمال سیستولیک آنها حدود 50% یا بیشتراست. اختلال دیاستولیک اغلب در زنان بیش از مردان اتفاق می‌افتد و معمولاً همراه با افزایش فشار خون، بیماریهای قلبی و دیابت است. حتی اگر نارسایی قلبی به خوبی درمان شود این بیماری در بسیاری از موارد در افراد پیر بیش از جوانان موجب مرگ و میر میشود.
ضربان قلب بسیار تند، بسیار کند یا نامنظم
ضربان نامنظم قلب لزوماً فقط در سینه احساس نمی‌شوند بلکه بیماران بیشتر آن را در رگ‌های گردن حس می‌کنند یا به دلیل تعریق ناگهانی، رنگ پریدگی، ضعف، سرگیجه یا غش و از حال رفتن نسبت به آن اطلاع پیدا می‌کنند. در برخی موارد چنین اختلالاتی ممکن است بدون علائم اتفاق بیفتند. یک آریتمی معمول و نه چندان جدی، فیبریلاسیون دهلیزی است که با افزایش سن احتمال بروز آن افزایش می‌یابد. آریتمی جدی‌تری که ممکن است بروز کند آریتمی بطنی بوده که بسیار شایع بوده و به خصوص اگر پس از حمله قلبی اتفاق بیفتد با مرگ و میر همراه خواهد بود. الکتروکاردیوگرام 24 ساعته متحرک (هولتر مانیتورینگ) روش بسیار ارزشمندی برای تشخیص آریتمی حتی آریتمی‌های بدون علائم است. نشان داده شده است که تناوب و پیچیدگی این گونه آریتمی‌ها با افزایش سن و پس از حمله قلبی افزایش می‌یابد.
چگونه از بروز بیماریهای قلبی – در هر سنی – پیشگیری کنیم؟
تمامی گروه‌های سنی
این که شما چند سال دارید مهم نیست، هر فردی با هر سن و سالی می‌تواند از مزایای پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت‌های فیزیکی بهره مند شود.
- یک برنامه غذایی سالم تهیه کنید.
- فعالیت فیزیکی داشته باشید.
- از علائم هشدار دهنده حمله قلبی و سکته مغزی آگاهی داشته باشید.
در دهه بیستم زندگی
یک پزشک پیدا کنید و معاینات منظم سلامتی را انجام دهید. افراد سالم هم به پزشک نیاز دراند. داشتن ارتباط با یک پزشک بدان معناست که شما می‌توانید از اکنون نظارت بر سلامت قلب خود را اغاز کنید. با پز شک خود در مورد رژیم غذایی و سبک زندگی خود مشورت کنید و فشار خون، کلسترول خون، نرخ ضربان قلب، قند خون و شاخص توده‌ای بدن خود را مورد بررسی قرار دهید.
- فعالیت فیزیکی داشته باشید.
- از استعمال دخانیات اجتناب کرده و خود را در معرض دود افراد سیگاری قرار ندهید.
دردهه سی‌ام زندگی
- زندگی با قلب سالم را به یک امر خانوادگی تبدیل کنید.
- از سوابق بیماریهای قلبی افراد خانواده خود آگاه داشته باشید. شجره نامه خانوادگی خود را در مورد بیماریهای قلبی رسم کنید.
- استرس را تحت کنترل بگیرید. داشتن استرس در بلند مدت باعث افزایش نرخ ضربان قلب و فشار خون میشود که ممکن است به دیواره‌های عروق آسیب برساند
در دهه چهلم زندگی
- وزن خود را کنترل کنید. متابولیسم بدن شما در دهه چهلم زندگی کاهش می‌یابد. شما می‌توانید از افزایش وزن به کمک یک رژیم غذایی مناسب برای سلامت قلب و انجام تمرینات ورزشی پیشگیری کنید.
- نسبت به خروپف خود بی تفاوت نباشید. به شکایات کسانی که در نزدیکی شما می‌خوابند و از خروپف‌های شما شاکی هستند گوش دهید
در ده پنجاهم زندگی
- از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید
- از علائم هشدار دهنده سکته مغزی و حمله قلبی آگاهی داشته باشید
- برنامه‌های درمانی خود را پیگیری کنید. از هم اکنون ممکن است در شما فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت یا بیماریهای دیگر که احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهد تشخیص داده شود. با پیگیری برنامه‌های درمانی تجویز شده شامل داروها، تغییرات سبک زندگی و تغییرات برنامه غذایی از احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی در خود بکاهید.
در دهه شصتم زندگی و بعد از آن
- تست شاخص مچ پا – بازو را انجام دهید. با شروع دهه شصتم زندگی تست شاخص مچ پا – بازو را به عنوان قسمتی از آزمایش‌های پزشکی خود انجام دهید.
- وزن خود را کنترل کنید.
- در مورد علائم هشدار دهنده حمله قلبی و سکته مغزی آگاهی داشته باشید.
