اطراف قلب را یک پرده نازک به نام پریکاردیوم پوشیده شده که کیسهای شکل است. خارجیترین قسمت لایه پریکاردیوم ابتدای اصلیترین رگهای قلب را هم پوشانده است. رباطهای متصل به این پرده، پریکاردیوم را به ستون فقرات، دیافراگم و قسمتهای دیگر بدن متصل میکند. لایه داخلی پریکاردیوم آن را به ماهیچه قلب وصل میکند. مایع جداکننده بین دو لایه درونی و خارجی پریکاردیوم، را پر کرده است که اجازه میدهد قلب داخل این پرده حرکت کرده و ضربان داشته باشد. پریکاردیت، التهاب پریکاردیوم (پرده اطراف قلب) است که باعث افزایش مایعات بین دو لایه پریکاردیوم میشود. این افزایش مایعات باعث افزایش فشار بر قلب و اختلال در کارکرد و عمل پمپ کردن آن میشود.
انواع پریکاردیت
انواع پریکاردیتپریکاردیت سه نوع اصلی یا عمده دارد:
• پریکاردیت حاد: وقتی که علائم پس از سه ماه باقی مانده است (معمولاً با انجام اقدامات درمانی، علائم در مدت یک هفته از بین میرود) و غالباً پس از علائم نظیر تب به نظر میرسد.
• پریکاردیت با عود مکرر: زمانی که فرد دچار پریکاردیت حاد به صورت مکرر میشود.
• پریکاردیت مزمن: وقتی که عوارض پریکاردیت بیش از سه ماه ادامه مییابد.
علت ابتلا به پریکاردت چیست؟
پریکاردیت در مردان بین 20 تا 50 سال رخ میدهد. برخی علل ابتلا به پریکاردیت عبارتند از:
- عفونتهای ویروسی، باکتریایی و قارچی
- حمله قلبی
- سرطانی که از تومورهای مجاور گسترش یافته است
- پرتودرمانی انجام شده برای برخی سرطانها
- جراحتهای قفسه سینه، مری (لوله مخصوص عبور مواد غذایی) یا قلب
- استفاده از برخی داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن
پریکاردیت در افرادی که دچار روماتیسم مفصلی، لوپوس، نارسایی کلیه، سرطان خون، HIV یا ایدز هستند هم ممکن است به وجود آید.
چه کسانی در معرض ابتلا به پریکاردیت هستند؟
پریکاردیت بیماری قلبی نسبتاً شایعی است. حدود 5% از افراد پذیرش شده در بخش اورژانس و تصادفات که برای درد شدید قفسه سینه به این بخشها مراجعه کردهاند به پریکاردیت مبتلا بودهاند.
پریکاردیت در مردان نسبت به زنان شیوع بیشتری دارد. پریکاردیت در هر سنی ممکن است رخ دهد ولی احتمال ابتلا به آن در سنین جوانی بیشتر است.
علائم پریکاردیت چیست؟
مهمترین علامت پریکاردیت درد و سوزشی شدید مثل زخم چاقو در سمت چپ قفسه سینه است (در بیشتر موارد ممکن است درد مبهمی احساس شود) درد ممکن است به سمت گردن یا شانه چپ کشیده شده و در هنگامی که نفس عمیق میکشید بدتر میشود. معمولاً در زمانی که به صورت صاف نشستهاید یا به جلو خم میشوید درد کاهش یافته ولی در زمانی که دراز میکشید درد تشدید میشود.
علائم احتمالی دیگر عبارتند از:
- تب
- سرفه
- درد در هنگام بلع
- تنفس سخت
- احساس عمومی بیماری
عوارض پریکاردیت
در موارد نادر ممکن است پریکاردیت باعث ایجاد مشکلات حاد شود، برخی از این عوارض ممکن است تهدید کننده حیات باشد.
پریکاردیک مزمن
پریکاردیت وقتی به عنوان پریکاردیت مزمن شناخته میشود که بیش از سه ماه باقی بماند.
دو نوع اصلی از پریکاردیت مزمن وجود دارد:
- پریکاردیک مزمن حاد: در این حالت مایعات بین پردههای پریکاردیوم جمع میشود
- پریکاردیت مزمن فشارنده: در این حالت بافت پریکاردیوم در اثر جای زخم قلبی سختتر میشود
پریکاردیت مزمن حاد
تخمین این مسئله که بیماری پیریکاردیت مزمن حاد تا چه حد گشترش یافته کاری دشوار است زیرا در بسیاری موارد هیچ علامت قابل توجهی دیده نمیشود. یک تحقیق نشان میدهد که از هر بیست نفر بزرگسال یک نفر برخی درجات از تجمع مایعات در پریکاردیت را دارد.
این میتواند باعث ایجاد علائم زیر شود:
- درد قفسه سینه
- سبکی سر
- تنگی نفس
علل ابتلا به بیماری پریکاردیت مزمن حاد عبارتند از:
- عفونت مانند هپاتیت یا بیماری سل
- سرطان که از قسمتهای دیگر بدن به سمت پریکاردیوم کشیده میشود
- آسیب یا جراحات ناشی از عملهای جراحی
- در بسیاری از موارد دلیل قابل مشاهدهای برای بیماری پریکاردیت مزمن حاد پیدا نمیشود
پریکاردیت مزمن فشارنده
تخمین زده میشود که از هر ده نفر با سابقه بیماری پریکاردیت حاد یک نفر به بیماری پریکاردیت مزمن فشارنده مبتلا میشود.
شایعترین علامت بیماری پریکاردیت مزمن فشارنده، تنگی نفس است.
علائم دیگر عبارتند از:
- خستگی و احساس ضعف
- درد و تورم شکم
- تهوع و استفراغ
علل احتمالی ابتلا به بیماری پریکاردیت مزمن فشارنده عبارتند از:
- عفونت که غالباً شامل عفونتهای باکتریایی مثل بیماری سل است
- عوارض رادیوتراپی
- آسیبها یا جراحات حین عمل جراحی
به هر حال در اکثر موارد دلیل مشخصی برای بیماری پریکاردیت مزمن فشارنده یافت نشده است.
بیماری پریکاردیت مزمن فشارنده به دارو پاسخ نمیدهد و معمولاً تنها راه درمان این بیماری برداشتن پرده قلب یا پریکاردیوم است. که به این عمل “پریکاردیکتومی” می گویند.
با اینکه از هر ده نفر که عمل برداشتن پریکاردیوم (پریکادیکتومی) را انجام میدهند یک نفر میمیرد ولی معمولاً اگر علائم شدید بوده و احتمال تأثیر شدید در کیفیت زندگی شما داشته باشد انجام عمل پریکاردیکتومی توصیه میشود.
تامپوناد قلبی
در تعداد بسیار کمی از موارد، عفونت پرده قلب باعث تجمع زیاد مایعات در پریکاردیوم میشود. این تجمع مایعات اضافی در پریکاردیوم باعث فشار به ماهیچه قلب شده و باعث ناتوانی قلب در پمپ کردن خون به اندامهای مختلف بدن میشود. این بیماری به عنوان تامپوناد قلبی شناخته میشود.
تامپوناد قلبی یکی از عوارض ناشی از همه انواع بیماریهای پریکادیت است. در افرادی که بیماری پریکاردیت آنها ناشی از بیماریهایی از قبیل بیماری سل یا سرطان است احتمال ابتلا به بیماری تامپوناد قلبی بیشتر است.
اگر قلب نتواند مقدار طبیعی خون را به اندامهای مختلف بدن برساند باعث کاهش فشار خون میشود و این کاهش فشار خون باعث علائم زیر میشود
- سبکی سر
- تاری دید
- تپش قلب
- گیجی
- حالت تهوع
- احساس ضعف عمومی در بدن
- از دست رفتن هوشیاری به صورت موقتی (بیوشی موقتی)
چگونه پریکاردیت تشخیص داده میشود؟
اغلب پزشکان پس از اینکه توضیحات شما درمورد بیماری و علائم آن را شنیدند متوجه پریکاردیت میشوند.
• زمانی که با استفاده از گوشی طبی صدای “خس خس” در سینه شما شنیده میشود نشان دهنده وجود مایع در اطراف قلب است. اگر بیماری جدیتر باشد در ریهها هم صدا با شدت بیشتری شنیده میشود که نشان دهنده تجمع مایعات در اطراف ریه است.
• عکس برداری به وسیله اشعه ایکس از قفسه سینه، بزرگ شدن سایز قلب را به دلیل افزایش تجمع مایعات در پریکاردیوم نشان میدهد.
• الکترو کاردیوگرافی (ECG یا EKG) به پزشکان در تشخیص ریتم ضربان قلب، سایز قلب و عملکرد حفرههای قلب کمک میکند.
• اکوکاردیوگرافی برای مشخص کردن حرکات دیواره قلب و سایز عمومی قلب به کار برده میشود. این آزمایش تجمع مایعات اطراف قلب را بهتر نشان میدهد.
• نمونه گیری از مایعات درون پریکاردیوم به وسیله یک سوزن انجام میشود که به آن پریکاردیوسنتز گفته میشود. مایع خارج شده از پریکاردیوم برای شناسایی عفونتهای احتمالی موجود در آن مورد آزمایش قرار میگیرد.
از دیگر تکنیکهای عکس برداری هم برای تشخیص بهتر و مطمئنتر استفاده میشود.
درمان پریکاردیت
پریکاردیت با استفاده از داروهای ضد عفونت و داروهای آرام کننده درد و مسکن درمان میشود. اگر پریکاردیت به دلیل عفونت به وجود آمده باشد، دراوهای آنتی بیوتیک تجویز میشود.
اگر افزایش تجمع مایعات در پریکاردیوم باعث کاهش عملکرد قلب در پمپ کردن خون به اندامهای مختلف بدن باشد، پریکاردیوسنتز برای خارج کردن مایعات اضافی لازم است.
به ندرت در مواردی به عمل جراحی برای درمان نیاز است.
اگر شما دچار پریکاردیت حاد شدهاید به این معنی که به تازگی به این بیماری مبتلا شدهاید، معمولاً در طول یک تا سه هفته بهتر خواهید شد. پریکاردیت مزمن برای چندین ماه باعث آزار شما میشود.
