آریتمی (تپش قلب نامنظم) به هر تغییر در روند نرمال و طبیعی پالس‌های الکتریکی قلب گفته می‌شود. پالس‌های الکتریکی ممکن است خیلی تند، خیلی کند یا نامنظم باشد که باعث تپش قلب خیلی تند، خیلی کند یا منظم می‌شود. اگر قلب نتپد نخواهد توانست خون را به صورت مؤثر به بدن پمپاژ کند. وقتی که خون به صورت مؤثر پمپاژ نشود، ریه‌ها، مغر و بقیه ارگان‌های بدن نمی‌توانند به کار خود ادامه داده و آسیب دیده یا از کار می‌افتند.
ضربان نامنظم قلب (آریتمی قلب)
آریتمی (تپش قلب نامنظم)، تپش یا ضربان نامنظم قلب است. آریتمی به هر تغییر در توالی نرمال و طبیعی پالس‌های الکتریکی قلب گفته می‌شود. آریتمی به شدت خطرناک و تهدیدی جدی برای ادامه حیات است.
بعضی از آریتمی ها جزئی است (مثل توقف لحظه‌ای یا ضربان نابهنگام) که به طور کلی روی نرخ ضربان قلب یا ریتم قلب اثر چندانی ندارد؛ اما آریتمی های طولانی‌تر که باعث به وجود آمدن نرخ ضربان قلب بسیار تند، بسیار کند یا نامنظم شده و باعث ناکارآمدی پمپاژ خون توسط قلب می‌شود.
- نرخ تند ضربان قلب (بیش از 100 بار در دقیقه در بزرگسالان) تاکی کاردی نامیده می‌شود
- نرخ ضربان قلب کند (کمتر از 60 بار در دقیقه در بزرگسالان) برادی کاردی نامیده می‌شود.
علت‌ها و دلایل
- به طور معمول سلول‌های سریع‌تپنده قلب در گره سینوسی (سیونواریال یا SA) هستند که باعث تولید ضربان طبیعی قلب می‌شوند.
- به دلیل برخی بیماری‌ها، تقریباً همه بافت قلب شروع به ایجاد پالس می‌کند به طوری که ضربان های قلب اضافی تولید می‌شود. سلول‌های سیستم هدایت قلب به صورت خودکار شروع به فعالیت‌های الکتریکی می‌کنند. این فعالیت باعث قطع و اخلال در عملکرد طبیعی قلب در پمپاژ می‌شود.
- وقتی که گره سینوسی به درستی کار نکند یا در زمانی که پالس‌های سیستم هدایت قلب در جایی مسدود شده باشد، ضربان ساز ثانویه در سمت دیگر قلب یک ریتم “پشتیبان” تهیه می‌کند.
آریتمی قلب زمانی اتفاق می افتد که:
- ضربان ساز طبیعی قلب با نرخ غیر طبیعی یا ریتم نادرست ضربان تولید کند
- مسیر هدایت الکتریکی طبیعی قلب مسدود باشد
- قسمت‌های دیگر قلب به عنوان ضربان ساز عمل کند
چرا آریتمی اهمیت دارد؟
وقتی قلب توانایی کار کردن را در زمان طولانی از دست می‌دهد، حیات فرد به مخاطره می افتد. این ممکن است به دلیل تاکی کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی اتفاق بیفتد یک ریتم بسیار نامنظم و تند در زمان تپش حفره‌های پایینی قلب نمی‌تواند خون را پمپ کند و باعث ایست قلبی می‌شود. این یک ایست ناگهانی قلبی است که به مراقبت‌ها و درمان اورژانسی نیاز دارد.
اگر قلب خون را به صورت طبیعی پمپاژ نکند، تاکی کاردی بطنی بدون بیهوشی ناگهانی (سنکوپ) یا ایست قلبی اتفاق می افتد. تاکی کاردی ممکن است ناپایدار باشد (فقط برای چند ثانیه اتفاق بیفتد) یا پایدار باشد (چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشد)
تاکی کاردی همچنین می‌تواند به ارگان‌های دیگر بدن آسیب جدی برساند.
ممکن است در حفره‌های بالایی لخته خون ایجاد شود چون فیبریلاسیون دهلیزی، یک اختلال دهلیزی است که در آن به جای ضربان صحیح قلب تپش دهلیزی به وجود می‌آید.
درک خطر ابتلا به آریتمی
تغییرات مورد انتظار در نرخ ضربان قلب در حین انجام فعالیت‌های فیزیکی، استرس یا هیجانات و خواب رخ می‌دهد. آریتمی بطنی یا آریتمی دهلیزی با افزایش سن برای افرادی که حتی علائم بیماری‌های عروق کرونری را ندارند شایع‌تر است.
وجود برخی بیماری‌های قلبی نظیر آسیب ماهیچه قلب ناشی از حمله قلبی می‌تواند فرد را به شدت مستعد آریتمی (تپش قلب نامنظم) نماید.
شرایط مادرزادی خاص در زمان تولد فرد را مستعد ابتلا به آریتمی (تپش قلب نامنظم) می‌کند.
بسیاری از مواد شیمیایی باعث آریتمی که در برخی موارد عواقب بسیار خطرناکی دارد، می‌شوند، عوامل شناخته شده نظیر فشار خون بالا یا پایین، تجمع بافتی مواد معدنی مختلف نظیر پتاسیم، منیزیم و کلسیم نیز باعث ایجاد آریتمی (تپش قلب نامنظم) می‌شوند. این نقش بسیار مهمی در هدایت پالس‌های نرمال قلب دارد. مواد اعتیادآور به خصوص الکل، سیگار و استفاده تفریحی از مواد مخدر می‌تواند باعث ایجاد آریتمی شود همچنین استفاده از برخی داروهای قلبی نیز می‌تواند باعث آریتمی قلبی شود. حتی داروهایی که برای آریتمی قلب استفاده می‌شود ممکن است باعث آریتمی (تپش قلب نامنظم) شود.
خطرات احتمالی فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی (AF) در افرادی که نارسایی قلبی دارند یا قبلاً تجربه حمله قلبی داشته‌اند به وجود می‌آید. همچنین این بیماری در افرادی که بیماری‌های مرتبط با دریچه قلب، عفونت ماهیچه قلب یا عفونت لایه رویی (اندوکاردیت) داشته‌اند یا افرادی که به تازگی عمل جراحی قلب داشته‌اند، دیده می‌شود. فیبریلاسیون دهلیزی در افرادی که بیماری‌های مزمن ریوی، آمبولی ریه، آمفیزم و آسم داشته‌اند بیشتر دیده شده است.
جنسیت و سن هم در ابتلا به این بیماری و میزان شدت آن مؤثر است. مردان بیشتر در خطر ابتلا به بیماری فیبریلاسیون دهلیزی هستند اما زنان مبتلا که مدت طولانی این بیماری را دارند بیشتر دچار مرگ زودرس می‌شوند. افراد مسن‌تر نسبت به جوانان بیشتر در خطر ابتلا به بیماری فیبریلاسیون دهلیزی هستند. برخی عوامل دیگر که بر بیماری فیبریلاسیون دهلیزی تأثیر دارد عبارتند از اختلالات تیروئید، دیابت، فشار خون بالا، مصرف زیاد الکل، سیگار یا مواد مخدر محرک (مثل کافئین)
علائم و نشانه‌ها
آریتمی قلب طیف گسترده‌ای از علائم را دارد از اشکالات جزئی قلبی عروقی تا فروپاشی قلب و مرگ.
- یک ضربه تنهای نابهنگام قلب می‌تواند به شکل یک “لرزش” یا “تپش حذف‌شده” احساس شود.
- ضربان نابهنگام که مکرراً یا با توالی ایجاد می‌شوند یا احساس لرزش در سینه و گردن باید به عنوان هشدارهای جدی‌تری برای تپش قلب تلقی شود
وقتی آریتمی قلب به مدت طولانی وجود دارد و باعث ناکارآمدی قلب می‌شود، علائم جدی‌تری بروز می‌کند که عبارتند از:
- خستگی
- سرگیجه
- سبکی سر
- بیهوشی و غش ناگهانی (سنکوپ) یا حمله در شرف غش
- ضربان قلب تند و کوبشی
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- در موارد شدید، فروپاشی و ایست ناگهانی قلب
آزمایش‌های متعددی وجود دارد که به تشخیص آریتمی (تپش قلب نامنظم) کمک می‌کند.
درمان آریتمی قلب
آیا شما به درمان نیاز دارید؟
بسیاری از آرتیمی ها بدون ضرر بوده و بدون درمان رها می‌شوند. زمانی که شما دچار آریتمی قلب می‌شوید پزشک بررسی می‌کند که آیا این آریتمی یک آریتمی غیر طبیعی است یا ناشی از عملکرد طبیعی قلب به وجود آمده است. اگر آریتمی (تپش قلب نامنظم) شما غیر طبیعی و مهم باشد آنگاه پزشک برای شما یک برنامه درمانی در نظر می‌گیرد.
دارودرمانی برای آریتمی
علائم تاکی کاردی و ضربان نابهنگام قلب به وسیله انواع مختلف داروها قابل درمان است. این داروها ممکن است به صورت تزریق داخل وریدی یا داروهای خوراکی برای درمان طولانی مدت باشد.
مسدود کننده کانال کلسیم
مسدودکننده‌های کانال کلسیم که به عنوان “آنتاگونیست های کلسیم” هم شناخته می‌شوند با جلوگیری از حرکت کلسیم به سمت قلب و شریان‌های خونی کار می‌کنند
مسدود کننده‌های بتا
مسدود کننده‌های بتا نرخ ضربان قلب را کاهش داده و باعث کاهش فشار خون به وسیله از بین بردن اثر آدرنالین می‌شوند
ضد انعقادها
ضد انعقادها (رقیق کننده‌های خون) باعث کاهش احتمال لخته شدن یا انعقاد خون می‌شوند
فرسایش (ابلیشن) آریتمی
ابلیشن با استفاده از امواج رادیوفرکانسی
این روش غیر جراحی برای درمان تپش قلب ناشی از برخی بیماری‌ها نظیر بیماری فیبریلاسیون دهلیزی، تپش دهلیزی یا تاکی کاردی دهلیزی به کار برده می‌شود. این روش برای درمان تاکی آریتمی سوپر بطنی به کار برده می‌شود. یک پزشک کاتتر که سر آن دارای الکترود بوده را به ناحیه‌ای از ماهیچه قلب که آسیب دیده وارد می‌کند. سپس یک رادیو فرکانس بدون درد و ملایم (شبیه گرمای مایکرو ویو) به محل آسیب دیده ارسال می‌شود. سلول‌های ماهیچه قلب در محدوده کوچکی (در حدود 1.5 اینچ) می‌میرند و تپش ناشی از ارسال پالس‌های اضافی متوقف می‌شود.
تجهیزات مورد استفاده در آریتمی
- دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت
- پِیس میکر
زندگی با آریتمی (تپش قلب نامنظم)
- استفاده از دارو
- داروها تجویز شده را مطابق دستور پزشک مصرف کنید
- مصرف هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید
- در صورت بروز عوارض جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید
- به پزشک خود مصرف هرگونه دارو یا مکمل از جمله داروهای بدون نیاز به نسخه و ویتامین‌ها را گزارش دهید. داروهای خود را به صورت آنلاین از طریق heart 360 دنبال کرده یا نسخه قابل چاپ گزارش دارویی ما را دانلود کنید.
بر ضربان نبض خود نظارت داشته باشید
شما باید در مورد ضربان قلب خود اطلاع داشته باشید به خصوص اگر شما یک پیس میکر مصنوعی دارید.
- انگشتان دوم و سوم یک دست را روی مچ دست دیگر و زیر شست یا یک طرف گردن زیر گوشه فک قرار دهید.
- نبض خود را احساس کنید
- تعداد ضربان نبض را در یک دقیقه بشمارید – تعداد ضربان نبض و ساعت آن را یادداشت کرده و بنویسید در آن لحظه چه احساسی داشته‌اید. از فرم فشار خون / نبض ما استفاده کنید.
خطرات احتمالی را مدیریت کنید
خطرات احتمالی را مدیریت کنید با رعایت موارد زیر:
- کاهش فشار خون
- کنترل کلسترول خون
- کاهش وزن
- استفاده از رژیم غذایی سالم برای قلب
- اجتناب از استعمال دخانیات
- لذت بردن از فعالیت‌های فیزیکی منظم
