ایست قلبی (SCA) وضعیتی است که در آن پمپاژ قلب به‌طور ناگهانی و به‌طور غیرمنتظره متوقف میشود. اگر این اتفاق رخ دهد، گردش خون در بدن متوقف میشود، درنتیجه خون به مغز و سایر اندام‌های حیاتی نخواهد رسید. معمولاً در زمان ایست قلبی، اگر ظرف چند دقیقه اول به بیمار رسیدگی نشود، ممکن است منجر به مرگ بیمار شود.
علت‌ها و دلایل ایست قلبی
فیبریلاسیون بطنی (v-fib) یکی از شایع‌ترین علت‌های ایست قلبی (SCAs) است. فیبریلاسیون بطنی نوعی آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) محسوب میشود. سایر اختلالات در سیستم هدایت الکتریکی قلب نیز می‌تواند منجر به ایست قلبی شود. به‌عنوان‌مثال، اگر سرعت سیگنال‌های الکتریکی قلب بسیار کند یا متوقف شوند، ممکن است ایست قلبی رخ رهد. همچنین اگر عضلات قلب به این سیگنال‌های الکتریکی به‌خوبی پاسخ ندهند، باز امکان وقوع ایست قلبی وجود دارد. برخی از بیماری‌ها در فرایند هدایت الکتریکی قلب اختلال ایجاد می‌کنند، ازجمله: بیماریهای عروق کرونری قلب (CHD)، استرس‌های شدید جسمی، بعضی از بیماریهای ارثی و تغییرات ساختاری در قلب.
بیماریهای قلبی و عروقی
یکی از علل شایع ایست قلبی در بزرگ‌سالان، بیماریهای عروق کرونری قلب است. ممکن است این افراد تا قبل از ایست قلبی، هچل گونه علامت و یا نشانه‌ای را تجربه نکرده باشند.
استرس‌های فیزیکی
استرس‌های فیزیکی مختلف می‌توانند در سیستم الکتریکی قلب اختلال ایجاد کنند، مانند:
- فعالیت شدید بدنی. آدرنالین هورمونی است که در طول فعالیت‌های شدید فیزیکی آزاد میشود. افزایش این هورمون در افرادی که مشکلات قلبی دارند، می‌تواند ایست قلبی را تحریک کند.
- پایین بودن سطح پتاسیم یا منیزیم خون. این دو مواد معدنی، نقش مهمی در هدایت پیام‌های الکتریکی قلب، بازی می‌کنند.
- از دست رفتن حجم زیادی از خون.
- کمبود شدید اکسیژن.
اختلالات وراثتی
گرایش به آریتمی در برخی از خانواده‌ها بیشتر است. این عارضه می‌تواند ارثی باشد، بدین معنی که از طریق ژن‌ها به فرزندان منتقل میشود. احتمال بروز ایست قلبی در اعضای این خانواده‌ها بیشتر است.
تغییرات ساختاری در قلب
تغییر در اندازه طبیعی قلب یا ساختار آن، ممکن است سیستم هدایت الکتریکی قلب را مختل کند. به‌عنوان‌مثال ممکن است در اثر فشارخون بالا یا بیماریهای پیشرفته قلبی، اندازه قلب بزرگ شود. عفونت‌های قلبی نیز می‌توانند در ساختار قلب تغییر ایجاد کنند.
خطر ایست قلبی در چه کسانی بیشتر است؟
خطر ایست قلبی در اثر عوامل زیر می‌تواند افزایش یابد:
- افزایش سن
- جنسیت. مردان بیشتر از زنان به ایست قلبی دچار می‌شوند.
- برخی از مطالعات نشان می‌دهد که سیاه‌پوستان – بخصوص کسانی که دارای بیماری زمینهای، مانند: دیابت، فشارخون بالا، نارسایی قلبی، بیماریهای مزمن کلیوی یا اختلالات قلبی خاص هستند – بیشتر در معرض ایست قلبی قرار دارند.
عوامل خطرساز
مهم‌ترین عامل خطر در خصوص ایست قلبی، وجود “بیماریهای عروق کرونری قلب” است. اکثر کسانی که دچار ایست قلبی می‌شوند، درجاتی از بیماری عروق کرونری قلب را دارا هستند؛ بااین‌حال، بسیاری از آن‌ها از این موضوع بی‌خبر هستند و تا زمانی که دچار ایست قلبی نشوند، نسبت به این موضوع آگاه نخواهند شد.
معمولاً بیماری عروق کرونری “خاموش” است، یعنی هیچ علامت یا نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند. به همین دلیل، پزشکان آن را تشخیص نمی‌دهند. بسیاری از کسانی که به این بیماری مبتلا هستند و یا بیماری آن‌ها تشخیص داده نشده است، قبل از ایست قلبی، حملات قلبی خفیفی را تجربه خواهند نمود. ایجاد حملات قلبی خفیف در این افراد، علائم واضح و مشخصی را ایجاد نمی‌کند، درنتیجه ممکن است آن‌ها اصلاً متوجه این حملات قلبی نشوند.
سایر عوامل خطرزا
سایر عوامل خطرساز برای ایست قلبی عبارت‌اند از:
- سابقه آریتمی
- سابقه شخصی یا خانوادگی ایست قلبی یا وجود اختلالات ارثی که شما را مستعد ابتلا به آریتمی می‌کند.
- مصرف برخی از داروها یا الکل
- حملات قلبی
- نارسایی قلبی
علائم و نشانه‌های ایست ناگهانی قلبی
معمولاً، اولین نشانه ایست قلبی (SCA) از دست دادن هوشیاری (غش کردن) است. هم‌زمان، ضربان قلب (یا پالس‌های قلبی) احساس نمی‌شوند. ممکن است برخی افراد قبل از کاهش سطح هوش یاری خود، دچار تپش قلب و یا سرگیجه و سبکی سر شوند. برخی افراد حدود یک ساعت قبل از ایست قلبی، دچار درد قفسه سینه، تنگی نفس، حالت تهوع (بیمار احساس می‌کند مشکل گوارشی دارد) و یا استفراغ می‌شوند.
چگونه ایست قلبی تشخیص داده میشود؟
ایست قلبی (SCA) به‌صورت ناگهانی و بدون اخطار قبلی اتفاق می‌افتد و نیاز به درمان اورژانسی دارد. در حین ایجاد ایست قلبی، به‌ندرت پزشکان از طریق آزمایش‌های پزشکی متوجه آن می‌شوند. اغلب ایست قلبی پس‌ازآنکه رخ داد، تشخیص داده میشود. پزشکان برای تشخیص، علائم بیمار را بررسی کرده و درصورتی‌که عامل دیگری منشأ این نشانه‌ها نباشد، ایست قلبی را تشخیص می‌دهند.
تست‌ها و فرایندهای تشخیصی
پزشکان با استفاده از چندین آزمایش می‌توانند عوامل خطرساز ایست قلبی را شناسایی کنند، ازجمله:
- EKG (الکتروکاردیوگرام)
- اکوکاردیوگرافی
- آزمایش MUGA یا MRI قلبی
- کاتتریزاسیون قلبی
- الکتروفیزیولوژی
- آزمایش خون
چگونه ایست قلبی درمان میشود؟
درمان اورژانسی
ایست قلبی یک فوریت اورژانسی محسوب میشود. فردی که دچار ایست قلبی میشود، باید فوراً با دستگاه دفیبریلاتور (دستگاه شوک) تحت درمان قرار بگیرد. این دستگاه یک شوک الکتریکی در قلب ایجاد می‌کند. شوک الکتریکی می‌تواند باعث برگشت ریتم طبیعی قلب شود، درنتیجه ضربان قلب و گردش خون مجدداً برقرار می‌شوند. در ظرف چند دقیقه پس از ایست قلبی، شوک الکتریکی باید اعمال گردد، تا شانس بیمار برای نجات افزایش یابد. هر دقیقه‌ای که می‌گذرد، شانس زنده ماندن بیمار در اثر ایست قلبی کاهش می‌یابد. نیروهای پلیس، تکنسین اورژانس پزشکی و دیگر نیروهای امدادی، نحوه کار با این دستگاه را آموزش‌دیده و معمولاً این تجهیزات را با خود همراه دارند. اگر در فردی علائم و نشانه‌های ایست قلبی را مشاهده کردید، بلافاصله با شماره 115 تماس بگیرید. هر چه شما برای کمک زودتر تماس بگیرید، امید زنده ماندن بیمار افزایش می‌یابد.
دستگاه دفیبریلاتور خودکار (AED)
دستگاه دفیبریلاتور خودکار، دستگاه شوک دهنده ویژه‌ای است که افراد آموزش ندیده نیز می‌توانند از آن استفاده کنند. این دستگاه‌های قابل‌حمل، اغلب در مکان‌های عمومی مانند مراکز خرید، زمینهای گلف، مراکز تجاری، فرودگاه، هواپیما، کازینوها، سالن‌های همایش، هتل‌ها، سالن‌های ورزشی و مدارس یافت می‌شوند. تا زمانی که دستگاه برسد و مورداستفاده قرار بگیرد، شما باید برای بیمار عملیات احیاء قلبی- ریوی (CPR) را انجام دهید.
درمان در بیمارستان
اگر بیمار از ایست قلبی جان سالم به درببرد، برای مراقبت و درمان بیشتر به بیمارستان انتقال می‌یابد. در بیمارستان، تیم پزشکی از نزدیک قلب بیمار را معاینه و تحت نظارت قرار می‌دهند. ممکن است برای کاهش خطر ایست مجدد قلبی، داروهایی به بیمار داده شود. در بیمارستان، تیم پزشکی سعی خواهد کرد علت ایست قلبی بیمار را پیدا کند. اگر اختلالات عروق کرونری قلب باعث ایست قلبی شده باشد ممکن است مداخلات درمانی همچون “آنژیوپلاستی عروق کرونری” و یا “پیوند بای پس عروق کرونر” برای بیمار لازم باشد. این روش‌ها کمک می‌کنند جریان خون مسدود شده مجدداً بازگردد. انسداد جریان خون می‌تواند در اثر تنگ یا مسدود شدن رگ‌ها ایجادشده باشد.
پیشگیری
هیچ راه مطمئن برای جلوگیری قطعی از خطر ابتلا به ایست قلبی وجود ندارد، بنابراین کاهش عوامل خطرساز بهترین استراتژی ممکن است. شما باید به‌طور منظم چکاب و معاینات قلبی خود را پیگیری نمایید. شما باید در طرح‌های غربالگری بیماریهای قلبی شرکت داشته باشید. سبک زندگی شما باید با سلامتی قلب و عروق شما هماهنگ باشد، به‌عنوان‌مثال شما باید موارد زیر را در زندگی خود رعایت نمایید:
- سیگار نکشید و از الکل در حد اعتدال استفاده نمایید (بیش از یک الی دو بار در روز استفاده نکنید) 0
- رژیم غذایی شما باید متعادل و سرشار از مواد مغذی باشد.
- به‌طور منظم فعالیت فیزیکی مناسب داشته باشید.
اگر شما از بیماری قلبی خود آگاهی دارید و یا اگر شرایط شما احتمال ابتلا به ایست قلبی را افزایش می‌دهد، ممکن است پزشک یک برنامه درمانی را برای بهبود سلامت شما طرح‌ریزی نماید، مانند مصرف داروهای کاهش‌دهنده کلسترول و یا مدیریت دقیق دیابت شما. در برخی از افراد که خطر ایست قلبی بسیار زیاد است – مانند کسانی که بیماریهای قلبی خاص دارند – ممکن است پزشکان داروهای ضد آریتمی قلبی یا دفیبریلاتور داخل قلبی (ICD) را به‌عنوان پیشگیری اولیه توصیه کنند.
اگر شما در معرض خطر ایست قلبی قرار دارید، ممکن است خرید یک دستگاه دفیبریلاتور خودکار (AED) برای استفاده در منزل برایتان مفید باشد. قبل از خرید دستگاه در این خصوص با پزشک خود به مشورت بپردازید. دستگاه دفیبریلاتور خودکار می‌تواند گران باشد و معمولاً تحت پوشش بیمه قرار ندارد.
اگر شما با شخصی زندگی می‌کنید که ازلحاظ ایست قلبی در معرض خطر است، مهم است که شما آموزش‌های احیای قلبی- ریوی یا همان (CPR) را دیده باشید. سازمان هلال‌احمر و دیگر سازمان‌ها، دوره‌های آموزشی احیای قلبی- ریوی و نحوه استفاده از دستگاه‌های دفیبریلاتور را برای عموم آموزش می‌دهند. یادگرفتن این موارد نه‌تنها زندگی کسی که دوستش دارید را نجات می‌دهد، بلکه می‌توانید جان هم‌وطنان خود را نیز از این طریق نجات دهید. هرچه آموزش و آگاهی مردم در خصوص مواجهه با ایست قلبی افزایش یابد، شانس نجات یافتن افراد جامعه افزایش خواهد یافت.
