اسکن هسته‌ای قلب آزمایشی است که با استفاده از یک دوربین مخصوص و مقدار کمی از یک ماده رادیواکتیو بی‌خطر (ماده ردیاب) از خونی که به قلب جریان دارد، دو مجموعه عکس تهیه می‌کند. این آزمایش در کنار تست استرس ورزشی یا دارویی انجام می‌شود. یک مجموعه از عکس‌ها قبل از تست استرس و مجموعه دوم هم بعداً گرفته می‌شوند.
اسکن هسته‌ای قلب آزمایشی است که به پزشک امکان می‌دهد تا اطلاعات مهمی در مورد سلامت قلب بیمار به دست آورد.
در طول اسکن هسته‌ای قلب در کلینیک تخصصی قلب دکتر کریمی، یک ماده رادیواکتیو بی‌خطر به نام ماده ردیاب به یکی از سیاهرگ‌های بیماری تزریق می‌شود. ماده ردیاب به قلب رفته و انرژی آزاد می‌کند. دوربین‌های مخصوصی که بیرون از بدن بیمار قرار گرفته‌اند انرژی آزاد شده را تشخیص داده و با استفاده از آن از قلب عکس می‌گیرند.
- برای چک کردن کیفیت جریان خون به قلب. نرسیدن خون به بخشی از عضله قلب، می‌تواند نشانه بیماری کرونری قلب باشد. بیماری کرونری قلب می‌تواند منجر به آنژین، حمله قلبی و سایر مشکلات قلبی شود.
- برای بررسی آسیب‌دیدگی عضله قلب. آسیب‌دیدگی می‌تواند ناشی از دارو، حمله قلبی، آسیب‌دیدگی یا عفونتی در گذشته باشد.
- برای بررسی کیفیت پمپاژ خون به بدن توسط قلب.
انواع اسکن هسته‌ای قلب
اسکن‌های هسته‌ای قلب دارای دو نوع اصلی هستند:
- توموگرافی رایانه‌ای تک فوتونی (SPECT)
- توموگرافی با نشر پوزیترون (PET)
از بین این دو، SPECT جاافتاده‌تر بوده و بیشتر استفاده می‌شود، در حالی که PET روش جدیدتری است. استفاده از هر یک از این دو نوع به دلایلی صورت می‌گیرد در ادامه توضیح داده خواهد شد.
قبل از اسکن هسته‌ای قلب چه باید کرد؟
در مورد نحوه انجام اسکن هسته‌ای قلب با پزشکتان صحبت کنید. وضعیت سلامت کلی‌تان را برای پزشک توضیح دهید و اگر مشکلاتی مثل آسم، بیماری مزمن انسدادی ریه، دیابت و بیماری‌های کلیوی دارید حتماً موضوع را با او در میان بگذارید. اگر بیماری ریوی یا دیابت داشته باشید، پزشک قبل از انجام اسکن هسته‌ای قلب به شما خواهد گفت که چه کارهایی باید انجام دهید.
همچنین، در مورد هرگونه دارویی که مصرف می‌کنید از جمله داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر مکمل‌ها، به پزشک اطلاع دهید. بعضی داروها و مکمل‌ها هنگامی که با آدنوزین، دیپیریدامول یا دوبوتامین (داروهای مورد استفاده برای افزایش ضربان قلب در طول تست استرس) مصرف می‌شوند مشکلاتی را ایجاد می‌کنند.
اگر تست استرس هم بخشی از اسکن هسته‌ای قلبتان است، برای تست لباس‌ها و کفش‌های پیاده‌روی راحتی بپوشید. البته، ممکن است در طول تست از شما خواسته شود لباس بیمارستان بپوشید.
اسکن هسته‌ای قلب زمان زیادی می‌برد؛ اکثراً بین 2 تا 5 ساعت، خصوصاً اگر و مجموعه عکس گرفته شود.
نحوه انجام اسکن هسته‌ای قلب چگونه است؟
اکثر مراکز پزشکی هسته‌ای در بیمارستان‌ها قرار دارند. یک پزشک که آموزش‌های خاصی در زمینه اسکن‌های هسته‌ای قلب دیده (یک متخصص قلب یا رادیولوژیست) بر انجام آزمایش نظارت خواهد داشت. (رادیولوژیست‌ها پزشکانی هستند که در زمینه تکنیک‌های تشخیصی مثل اسکن‌های هسته‌ای تخصص دارند).
قبل از شروع آزمایش، پزشک یا یک تکنسین با استفاده از یک سوزن یک خط وریدی را در یکی از سیاهرگ‌های بازویتان قرار خواهد داد. او از طریق این خط وریدی ماده ردیاب را در زمان مناسب وارد جریان خونتان خواهد کرد. همچنین به بدنتان پَچ‌های الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) متصل می‌شود تا در طول تست میزان ضربان قلبتان کنترل شود.
اگر تست استرس ورزشی هم بخشی از اسکن هسته‌ایتان باشد، از شما خواسته خواهد شد در حالی که به مانیتورهای نوار قلب و فشار خون متصل هستید روی یک تردمیل راه رفته یا روی یک دوچرخه ثابت رکاب بزنید.
از شما خواسته خواهد شد آنقدر راه بروید یا رکاب بزنید تا از شدت خستگی دیگر نتوانید ادامه بدهید، نفس کم بیاورید یا دچار درد سینه یا پا شوید. در این حالت قلبتان سریع‌تر خواهد زد، سریع‌تر نفس خواهید کشید، فشار خونتان بالا خواهد رفت و عرق خواهید کرد. در طول آزمایش، هرگونه ناراحتی یا درد قفسه سینه، بازو یا فک، سرگیجه یا هرگونه علائم غیرعادی دیگر را به پزشک گزارش دهید.
اگر نتوانید ورزش‌های فوق را انجام دهید، پزشک برای سریع‌تر کردن ضربان قلبتان به شما دارو خواهد داد. به این حالت، تست استرس شیمیایی (یا دارویی) گفته می‌شود. ممکن است داروی مورد استفاده باعث شود برای مدت کوتاهی احساس اضطراب، تهوع، سرگیجه یا ضعف کنید. اگر عوارض جانبی داروها شدید باشند برای تسکین آن‌ها داروهای دیگری به شما داده می‌شود.
قبل از پایان تست استرس ورزشی یا شیمیایی، ماده ردیاب از طریق خط وریدی تزریق می‌شود.
اسکن هسته‌ای قلب کمی بعد از تست استرس ورزشی یا شیمیایی شروع می‌شود. برای انجام اسکن از شما خواسته خواهد شد آرام روی یک تخت دراز بکشید.
دوربین اسکن هسته‌ای قلب، که دوربین گاما نام دارد، در یک محفظه فلزی قرار دارد. بخشی از دوربین که انرژی رادیواکتیویته ماده ردیاب را تشخیص می‌دهد قابلیت قرار گرفتن در وضعیت‌های مختلفی نسبت به تخت بیمار را دارد. برای برخی اسکن‌های هسته‌ای قلب، محفظه فلزی به شکل یک حلقه ساخته شده و بیمار در حالی که روی تخت دراز کشیده به آرامی از بین آن حلقه عبور داده می‌شود. رایانه مورد استفاده برای جمع‌آوری عکس‌های گرفته شده از قلب در کنار محفظه یا در اتاق کناری قرار دارد.
دو مجموعه عکس گرفته می‌شود. یکی درست بعد از تست استرس ورزشی یا شیمیایی و دیگری بعد از یک مدتی استراحت. تمام عکس‌ها ظرف 1 یا 2 روز گرفته می‌شوند. گرفتن هر مجموعه عکس بین 15 تا 30 دقیقه زمان می‌برد.
برای بعضی از افراد ماندن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت کار سختی است. بعضی‌ها هم در طول عبور از اسکنر حلقه مانند دچار اضطراب می‌شوند. همچنین، ممکن است تخت برای بیمار سفت باشد. گاهی اوقات نیز، هوای اتاق به خاطر تهویه مورد نیاز برای دستگاه‌ها کمی سرد است.
اگر در طول تست هرگونه احساس ناراحتی داشتید، موضوع را با مسئول انجام آزمایش در میان بگذارید تا او اقدامات لازم را برای رفع مشکلتان انجام دهد.
بعد از اسکن هسته‌ای قلب چه خواهد شد؟
ممکن است از شما خواسته شود روز بعد هم برای گرفتن چند عکس دیگر به مرکز پزشکی هسته‌ای مراجعه کنید. بیماران سرپایی می‌توانند بعد از انجام آزمایش یا بین دو اسکن، مرکز پزشکی هسته‌ای را ترک کنند.
اکثر افراد می‌توانند درست بعد از انجام اسکن هسته‌ای قلب فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرند. ماده رادیواکتیو به طور طبیعی از طریق ادرار یا مدفوع دفع می‌شود. برای کمک به فرایند دفع، بهتر است بعد از آزمایش مقدار زیادی مایعات مصرف شود.
ظرف 3 روز، متخصص قلب یا رادیولوژیست نتایج آزمایش را خوانده و تفسیر می‌کند. نتایج برای پزشکتان ارسال خواهد شد و او هم با شما تماس خواهد گرفت تا آن‌ها را برایتان توضیح دهد. یا اینکه، خود متخصص قلب مستقیماً نتایج را برایتان توضیح می‌دهد.
اسکن هسته‌ای قلب چه چیزی را نشان می‌دهد؟
نتایج اسکن هسته‌ای قلب به پزشکان کمک می‌کنند تا:
- عارضه‌های قلبی مانند بیماری عروق کرونری را تشخیص داده و در مورد نحوه درمان آن‌ها تصمیم‌گیری کنند.
- برخی بیماری‌های قلبی مانند بیماری عروق کرونری و نارسایی قلبی را مدیریت کرده و بقای کوتاه مدت یا بلند مدت بیمار را پیش‌بینی کنند.
- میزان خطر دچار شدن بیمار به حمله قلبی را تعیین کنند.
- تشخیص دهند که آیا بیمار به آزمایش‌های دیگری مانند آنژیوگرافی کرونری یا کاتتریزاسیون قلبی نیز نیاز دارد یا خیر.
- تصمیم بگیرند که آیا انجام عمل‌هایی مانند آنژیوپلاستی یا جراحی بای پس عروق کرونری، که جریان خون به عروق کرونری را افزایش می‌دهند، به بیمار کمک می‌کند یا خیر.
- نتیجه اعمال جراحی انجام شده، مثل جراحی بای پس عروق کرونری یا پیوند قلب، را کنترل کنند.
اسکن هسته‌ای قلب چه خطراتی دارد؟
مواد ردیاب رادیواکتیو مورد استفاده در اسکن هسته‌ای قلب، بدن را در معرض مقدار بسیاری کمی از تشعشع قرار می‌دهند.
اگر بیماری عروق کرونری داشته باشید، در طول ورزش یا بعد از مصرف داروی افزایش دهنده ضربان قلب دچار درد قفسه سینه می‌شوید. این درد را می‌توان با دارو تسکین داد.
بعضی از افراد به مواد ردیاب رادیواکتیو حساسیت دارند. البته این مورد بسیار نادر است.
زنان باردار می‌بایست قبل از انجام آزمایش پزشک یا تکنسین مربوطه را از این موضوع مطلع کنند. در چنین شرایطی ممکن است آزمایش به بعد از بارداری موکول شود.
