برای اینکه بدانید فشار خون شما بالا یا پایین است لازم است ابتدا بدانید که فشار خون مناسب برای بدن چقدر است. فشار خون بهینه کمتر از 120/80 میلی‌متر جیوه (فشار سیستولیک 120 و فشار دیاستولیک کمتر از 80) است. در محدوده مشخص شده هر چه فشار خون پایین‌تر باشد بهتر است. تا زمانی که علائمی از بروز مشکل وجود ندارد، برای فشار خون روزانه حدی که بتوان آن را فشار بسیار پایین خواند وجود ندارد.
علائم فشار خون پایین
تا زمانی که علائم فشار پایین خون در شما دیده نشود جای نگرانی وجود ندارد. اغلب پزشکان زمانی فشار خون پایین و مزمن را خطرناک می‌دانند که همراه با علائم زیر باشد:
• سرگیجه یا سبکی سر
• غش کردن (سنکوپ)
• کم آب شدن بدن و احساس تشنگی مفرط و غیرمعمول
کم آب شدن بدن در برخی موارد باعث افت فشار خون می‌شود ولی کم آب شدن بدن به تنهایی نمی‌تواند علامت افت فشار خون باشد. تب، استفراغ، اسهال شدید، استفاده بیش از حد از داروهای ادرار آور و تمرینات ورزشی شدید می‌تواند باعث کم آبی در بدن شود، هر شرایطی که در آن مصرف آب در بدن بیش از مقدار آب ورودی به آن شود باعث کم آب شدن بدن می‌شود. حتی کم آبی جزئی (حدود 1-2% از وزن بدن) می‌تواند باعث ضعف، سرگیجه و احساس خستگی شود.
• عدم تمرکز
• تاری دید
• حالت تهوع
• پوست سرد، مرطوب و رنگ پریده
• تنفس تند و سطحی
• احساس خستگی
• افسردگی
تا زمانی که علائم در شما دیده نشود، فشار خون پایین مشکلی ایجاد نمی‌کند. اگر فشار خون شما به صورت طبیعی بالاتر است یا اگر علائمی از لیست بالا را در بدن خود احساس کردید، احتمالاً فشار خون پایین شما به دلیل وجود برخی بیماری‌های زمینه‌ای است.
علل پایین بودن فشار خون
برخی علل بروز افت فشار خون عبارتند از:
• استراحت طولانی مدت در بستر
• حاملگی
در طول 24 هفته اول دوران حاملگی افت فشار خون عادی است
• کاهش حجم خون
کاهش حجم خون نیز باعث افت فشار خون می‌شود. زخم‌های بزرگ، کم آبی بدن و خونریزی شدید داخلی باعث کاهش حجم خون و نهایتاً افت فشار خون می‌شود.
• درمان‌های خاص
برخی از داروها باعث افت فشار خون می‌شوند مثل داروهای ادرار آور یا داروهایی که باعث کم آبی بدن می‌شوند. برخی از این داروها عبارتند از داروهای قلب مثل مسدود کننده‌های بتا، داروهای بیماری پارکینسون، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، داروهای اختلال در نعوظ به خصوص در ترکیب با نیتروگلیسیرین، مواد مخدر و الکل. برخی دیگر از داروهای تجویزی یا داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک نیز موجب افت فشار خون می‌شوند به خصوص اگر همراه با داروهای مربوط به بیماری‌های HBP مصرف شوند.
• مشکلات قلبی
از میان بیماری‌های قلبی که می‌توانند باعث افت فشار خون شوند می‌توان به بیماری برادی کاردی (کاهش نرخ ضربان قلب)، مشکلات دریچه‌های قلب، حمله قلبی و نارسایی قلبی اشاره کرد. قلب در این بیماری‌ها قادر نیست که به میزان کافی خون را به قسمت‌های مختلف بدن پمپاژ کرده و برساند.
• مشکلات غدد درون ریز
این مشکلات شامل عوارض ناشی از غدد تولید کننده هورمون در سیستم غدد درون ریز بدن می‌شود. به خصوص کم کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم)، بیماری پارا تیروئید، نارسایی آدنال (بیماری آدیسون)، پایین بودن قند خون و در برخی موارد دیابت
• عفونت حاد (شوک سپتیک)
شوک سپتیک زمانی رخ می دهد که باکتری‌ها محل اصلی عفونت را رها کرده (غالباً در ریه‌ها، شکم یا دستگاه ادرار) و وارد جریان خون شوند. سپس باکتری‌های سمی تولید می‌کنند که بر شریان‌های خون تاثیر گذاشته و منجر به افت شدید فشار خون که می‌تواند برای ادامه حیات تهدید آمیز باشد.
• واکنش‌های آلرژیک (آنافلاکسی)
شوک‌های آلرژیک یکی از واکنش‌های کشنده آلرژیک در افرادی که حساسیت شدید به داروها نظیر پنی سیلین، غذاهای خاص مثل بادام زمینی، زنبور عسل یا نیش زنبور عسل دارند رخ می‌دهد. این نوع شوک آلرژیک با مشکلات تنفسی، کهیر، خارش، تورم و التهاب گلو و افت شدید فشار خون توصیف می‌شود.
• افت عصبی فشار خون
برخلاف افت وضعیتی فشار این اختلال باعث افت فشار خون پس از ایستادن طولانی مدت می‌شود و باعلائمی نظیر سرگیجه، حالت تهوع و غش همراه است. این بیماری در درجه اول برای افراد جوان رخ می‌دهد و علت آن قطع ارتباط قلب با مغز است.
کمبود مواد غذایی
• کاهش شدید ویتامین حیاتی B12 و فولیک اسید باعث کم خونی و نهایتاً افت فشار خون می‌شود.
افت شدید فشار خون می‌تواند نشانه وجود برخی علل زمینه‌ای باشد که برخی از این علت‌ها عبارتند از:
• نشانه مشکلات جدی قلب، غدد درون ریز و اختلالات عصبی
• نرسیدن اکسیژن و مواد مغذی کافی به مغز و دیگر اندام‌ها که نهایتاً منجر به شوک و تهدید ادامه حیات می‌شود.
در زمان افت ناگهانی فشار خون چه باید کرد؟
اگر شما هیچ یک از علائم و نشانه‌های بیماری را ندارید، قرائت فشار خون پایین نشان دهنده هشدار برای شما نیست. به هر حال افت ناگهانی فشار خون حتی در حد 20 میلی‌متر جیوه می‌تواند باعث سرگیجه یا غش شود. برخی موارد افت ناگهانی فشار خون می‌تواند نشان دهنده وجود بیماری‌های زمینه‌ای در بدن باشد.
برخی از این بیماری‌های زمینه‌ای عبارتند از:
• خونریزی غیر قابل کنترل داخلی
• عفونت‌های شدید
• واکنش‌های آلرژیک
• افت وضعیتی فشار خون
وقتی فرد از حالت نشسته یا خوابیده یک مرتبه می‌ایستد این حالت رخ می‌دهد. فشار خون آنها به سرعت کاهش می‌یابد و باعث سرگیجه، سبکی سر، تاری دید و غش می‌شود. علت آن می‌تواند کم آبی در بدن، استراحت زیاد در بستر، دیابت، مشکلات قلبی و گرمای بیش از اندازه باشد. استفاده از داروهایی نظیر داروهای ادرار آور، مسدود کننده‌های بتا، مسدود کننده‌های کانال کلسیم، مسدود کننده‌های ACE، داروهای ضد روان پریشی، داروهای ضد افسردگی و داروهای مربوط به بیماری پارکینسون هم می‌تواند از علت‌های افت وضعیتی فشار خون باشد. در برخی موارد نشستن برای مدت زیاد با پاهای روی هم قرار گرفته یا قرار گرفتن در حالت چمباتمه ای هم ممکن است باعث افت وضعیتی فشار خون شود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شما دچار سرگیجه یا سبکی سر می‌شوید باید به پزشک مراجعه کنید. بسیار مهم است که بدانید فشار خون شما در زمانی که دچار کم آبی در بدن، قند خون پایین یا در معرض نور خورشید و گرما در مدت طولانی هستید به چه میزان و با چه سرعتی افت پیدا می‌کند. علائم و فعالیت‌های خود را در زمان وقوع علائم یادداشت کنید.
درمان و کمک به خود
معمولاً فشار خون پایین به درمان نیازی ندارد مگر اینکه با علائمی نظیر سرگیجه یا افتادن‌های مکرر همراه آن باشد. در این حالت پزشک عمومی دلایل احتمالی افت فشار خون را بررسی کرده و در مورد درمان‌های احتمالی با شما صحبت می‌کند.
راه‌های زیادی برای بالا بردن فشار خون و کاهش علائم ناشی از افت فشار خون وجود دارد که عبارتند از:
• آرام آرام بایستید و از ایستادن طولانی مدت بپرهیزید.
• در مورد کافی بودن میزان آب درون بدن خود اطمینان حاصل کنید.
• جوراب‌های ساق بلند بپوشید.
• در رژیم غذایی خود از نمک بیشتری استفاده کنید.
• از وعده‌های غذایی سبک در تعداد دفعات بیشتر استفاده کنید.
