عمل جراحی بای‌پس قلب، شایع‌ترین نوع جراحی قلب است. گاهی اوقات، تجمع پلاک‌های چربی باعث مسدود شدن سرخرگ‌ها میشود. عمل بای‌پس قلب، با باز کردن یک مسیر یا بای‌پس از کنار بخشی که سرخرگ آن گرفته یا بیمار شده، باعث بهبود جریان خون به قلب میشود. در این نوع جراحی، بخشی از یکی از رگهای خونی پا، سینه یا بخش دیگری از بدن به سرخرگ کرونری درگیر پیوند زده شده و به این ترتیب مسیری موازی با بخش مسدود یا بیمار رگ اولیه ایجاد میشود.
چرا به جراحی بای‌پس قلب نیاز پیدا میشود؟
گاهی اوقات، پزشکان برای بهبود خونرسانی به عضله قلب افرادی که مبتلا به بیماری عروق کرونری یا آنژین صدری تشخیص داده می‌شوند، انجام عمل بای‌پس را پیشنهاد می‌دهند. این عمل باعث تسکین علائم آنژین صدری و بهبود کیفیت زندگی بیمار میشود.
روند کار
قبل از جراحی
به جز در موارد اضطراری، زمان انجام عمل با توجه به شرایط شما و جراح تعیین میشود. حتماً، هرگونه تغییری در وضعیت سلامتتان از جمله بروز علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا را به متخصص قلب و جراحتان گزارش دهید. زیرا وجود هرگونه عفونتی می‌تواند بر بهبودتان تأثیر بگذارد.
همچنین، در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید (تجویزی و بدون نسخه) با متخصص قلب و جراحتان صحبت کنید.
می‌بایست قبل از جراحی یک الکتروکاردیوگرام، آزمایش خون و آزمایش ادرار انجام داده و یک عکس رادیولوژی قفسه سینه بگیرید تا جراح جدیدترین اطلاعات را در مورد وضعیت سلامتتان بدست آورد.
اگر سیگاری هستید، پزشک از شما خواهد خواست تا دست کم 2 هفته قبل از جراحی مصرف سیگار را متوقف کنید. کشیدن سیگار قبل از جراحی می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و لختگی خون شود.
از شما خواسته میشود که شب قبل از جراحی حمام کنید تا مقدار میکروب‌های روی پوستتان کم شود.
تزریق یک داروی بیهوشی باعث میشود که در طول جراحی به خواب بروید. به این عمل «بیهوشی عمومی» گفته میشود. از آنجا بیهوشی با شکم خالی ایمن‌ترین حالت بیهوشی است، از شما خواسته خواهد شد تا در شب قبل از جراحی بعد از نیمه شب چیزی نخورده یا ننوشید. اگر بعد از نیمه شب چیزی خورده یا نوشیدید، حتماً موضوع را به متخصص بیهوشی و جراحتان اطلاع دهید.
روز جراحی
اکثر بیماران روز قبل از جراحی در بیمارستان پذیرش می‌شوند، البته گاهی اوقات پذیرش صبح روز جراحی نیز انجام میشود.
صفحه‌های فلزی کوچکی به نام الکترود به قفسه سینه‌تان چسبانده می‌شوند. این الکترودها به یک دستگاه الکتروکاردیوگرام متصل هستند که ریتم و فعالیت الکتریکی قلبتان را مانیتور خواهد کرد. ناحیه‌ای از مچ دستتان که به یکی از رگهای آن یک لوله پلاستیکی به نام «راه» وارد میشود با یک بی‌حسی موضعی بی‌حس می‌گردد. یک راه وریدی به یکی از سیاهرگ‌هایتان وارد خواهد شد. راه وریدی در طول جراحی داروی بیهوشی مورد نیازتان را تأمین می‌کند. قبل از رفتن به اتاق عمل به شما دارویی (مثل یک مسکن ملایم) داده میشود که به شما کمک خواهد کرد تا ریلکس شوید.
پس از اینکه کاملاً به خواب رفتید یک لوله وارد نای شما میشود. این لوله به دستگاهی به نام رسپیراتور متصل است که در طول عمل کنترل تنفستان را به دست می‌گیرد. لوله دیگری از طریق بینی و سپس گلویتان به درون معده شما هدایت میشود. این لوله مانع از جمع شدن هوا و مایع در معده‌تان میشود، تا زمانی که بیدار می‌شوید احساس تهوع نکرده یا تجمع هوا به شکمتان فشار وارد نکند. لوله نازکی نیز وارد مثانه‌تان میشود تا در طول عمل مانع از تجمع ادرار در مثانه شود.
برای اکثر جراحی‌های بای‌پس از یک دستگاه قلب و ریه استفاده میشود. قبل از اتصال این دستگاه به بدنتان، یک داروی رقیق کننده خون به نام آنتی‌کواگولانت به شما داده میشود که از لختگی خونتان جلوگیری می‌کند. تیم جراحی توسط یک جراح قلب و عروق مدیریت شده و شامل سایر جراحان دستیار، یک متخصص بیهوشی و پرستاران جراحی است.
پس از آنکه به دستگاه قلب و ریه متصل شدید، قلبتان متوقف و خنک میشود.
در این عمل ابتدا قطعه بلندی از ورید پایتان (ورید صافن) جهت پیوند زدن برداشته میشود. یک سر قطعه پیوندی به آئورت خروجی متصل میشود، که سرخرگ بزرگی است که خون غنی از اکسیژن را از قلب به بدن می‌رساند. سر دیگر آن به سرخرگ کرونری درگیر در زیر ناحیه مسدود شده متصل میشود. البته ممکن است جراح به جای پا از سرخرگی از درون دیواره سینه (سرخرگ داخلی پستان)، و یا هر دو مورد (پا و سینه) برای پیوند استفاده کند. این عمل، بسته به تعداد بای‌پس‌های مورد نیاز بین 2 تا 6 ساعت طول می‌کشد.
زمان بهبودی
معمولاً بعد از عمل بیماران تا یک هفته در بیمارستان باقی می‌مانند که این شامل 1 تا 3 روز بستری در آی‌سی‌یو نیز میشود. اگر در طول چند روز بعد از جراحی هرگونه ترس یا اضطرابی داشتید می‌بایست با موضوع را با تیم درمانی در میان بگذارید زیرا استرس‌های عاطفی می‌توانند به قلب فشار بیاورند.
بعد از عمل
- یک یا دو روز را در بخش آی‌سی‌یو سپری خواهید کرد. به چندین مانیتور متصل خواهید بود که در کنار تختتان قرار دارند.
- چندین راه وریدی به بدنتان متصل خواهد بود که مایعات و سطح الکترولیت‌های بدنتان را در متعادل نگه می‌دارند.
- اعضا تیم درمانی و پرستاری برای بررسی و تشخیص هرگونه عوارض احتمالی آموزش دیده‌اند. آنها مراقبت شرایط قلبتان بودن و هرگونه ناهنجاری به وجود آمده را رفع می‌کنند.
- یک لوله نازوگاستریک (لوله باریکی که از طریق بینی وارد معده میشود) خواهید داشت که مایعات اضافی معده را تخلیه کرده و همچنین لوله‌ای در مثانه‌تان قرار داده میشود که ادرار تولید شده را تخلیه کرده و مقدار ادرار را اندازه‌گیری می‌کند.
- به شما نشان داده خواهد شد که چگونه از زخم‌هایتان مراقبت کنید. البته، اغلب برای مراقبت، تنها شستن با آب و صابون کافی است.
- راهنمایی لازم در مورد آنژین صدری (درد سینه) و همچنین زمان مراجعه به پزشک به شما داده میشود.
- پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی می‌توانید به سر کار برگردید، رانندگی کنید و ورزش‌های سنگین انجام دهید.
- یک فیزیوتراپ تمرین‌های تنفسی و سایر تمرینات فیزیکی لازم را به شما آموزش خواهد داد.
- پیش از ترک بیمارستان، پزشک راهنمایی لازم در مورد از سر گیری فعالیت جنسی‌تان را به شما خواهد داد. در مورد وضعیت‌هایی که در طول فعالیت جنسی انرژی کمتری از شما مصرف می‌کنند، و همچنین در مورد اقدامات لازم، در صورت بروز آنژین صدری، نیز توصیه‌هایی به شما خواهد شد.
بعد از ترخیص چه باید کرد؟
در بسیاری از بیمارستان‌ها، زمانی که بیمار هنوز بستری است یکی از اعضاء تیم توانبخشی قلبی اطلاعات مربوط به شرایط جسمانی بیمار و درمان انجام شده را به او می‌دهد. عضو تیم توانبخشی با شما در مورد تغییراتی که باید در سبک زندگی‌تان بدهید و نحوه کاهش عوامل خطرزا (مواردی که احتمال ابتلا به امراض قلبی را افزایش می‌دهند) با شما صبحت می‌کند تا در آینده بتوانید بهتر از قلبتان مراقبت کنید. همچنین می‌توانید تمام سؤالاتی که در مورد بهبودی‌تان دارید را از اعضاء تیم توانبخشی بپرسید.
جراحی پایان درمان نیست؛ شما می‌بایست در دراز مدت از قلبتان مراقبت کنید.
زندگی بعد از جراحی بای‌پس قلب
بعد از جراحی بای‌پس، پزشک توصیه خواهد کرد که در یک برنامه توانبخشی قلبی شرکت کنید. این برنامه‌ها به شما کمک می‌کنند تا تغییرات لازم را در سبک زندگی‌تان اعمال کنید، تغییراتی مانند اصلاح رژیم غذایی، انجام تمرینات ورزشی برای بازیابی قدرت، کنار گذاشتن سیگار، نگه‌داشتن وزن در یک محدوده سالم و یادگیری مقابله با استرس.
از آنجا که جراحی بای‌پس بیماری قلبی زمینه‌ای (بیماری عروق کرونری یا آترواسکلروز) را درمان نمی‌کند، بعد از جراحی، داروها بخشی مهمی از درمان شما را تشکیل خواهند داد. به احتمال زیاد مجبور خواهید بود از استاتین یا یکی از سایر داروهای کاهش کلسترول استفاده کرده و درمان ضدپلاکتی را آغاز کنید.
بیمارانی که شغل اداری دارند، معمولاً می‌توانند بعد از 4 تا 6 هفته بعد از عمل به سر کارشان بازگردند. افرادی که شغلشان مستلزم انجام فعالیت‌های فیزیکی بیشتری است می‌بایست بیشتر صبر کنند. در برخی موارد شدید، بیمار مجبور میشود شغلی با فعالیت فیزیکی کمتر پیدا کند. 20 تا 30% از بیماران بای‌پس ظرف 10 سال به انجام یک عمل بای‌پس دیگر نیاز پیدا می‌کنند.
عوارض جراحی بای‌پس قلب
برخی عوارض احتمالی عمل بای‌پس قلب عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت زخم
- نامنظم شدن ضربان قلب (آریتمی)
- نارسایی کلیوی
- تجمع مایع در ریه‌ها (پلورال افیوژن)
- سکته مغزی
