علت، علائم و درمان سنکوپ یا غش کردن چیست؟

سنکوپ یا غش کردن از دست دادن ناگهانی هوشیاری همراه با یک بهبود سریع و خودبه‌خودی می‌باشد. سنکوپ غالباً تکرار می‌شود و می‌تواند از نوع بی‌خطر تا تهدیدکننده‌ی زندگی متغیر باشد. بنابراین، افرادی که یک دوره سنکوپ را تجربه کرده‌اند باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند.

پزشکان سنکوپ را به سه دسته تقسیم می‌کنند:

– سنکوپ غیر قلبی
– سنکوپ قلبی
– سنکوپ با علت ناشناخته

بطور معمول سنکوپ به علت بیماری قلبی اتفاق نمی‌افتد. سنکوپ قلبی در اثر آریتمی یا یک اختلال که سبب کاهش توانایی قلب در پمپ کردن خون کافی برای برآورده کردن نیازهای بدن می‌گردد، رخ می‌دهد. درمان سنکوپ بستگی به علت آن داشته و می‌تواند شامل تنظیم داروها، مصرف دارو، نصب ضربان‌ساز و روش‌های جراحی باشد.

علائم

با اینکه سنکوپ معمولاً بدون وجود علائم رخ می‌دهد اما می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

– عرق کردن
– سرگیجه
– ضعف
– حالت تهوع
– رنگ‌پریدگی

دلایل و عوامل خطر

دلایل قلبی

اختلالات قلبی می‌توانند از طریق کاهش موقت جریان خون به مغز سبب سنکوپ شوند. این امر در صورت بد عمل کردن سیستم الکتریکی قلب (تولید ضربان قلب که بطور غیرطبیعی کند یا تند است) و یا وجود انسداد جریان خون در خارج از قلب که در اثر تنگی دریچه‌ی قلب یا ضخیم شدن عضله قلب ایجاد شده باشد، می‌تواند رخ بدهد.ضربان قلب بسیار کند (برادی‌کاردی) (کمتر از 40 ضربان در دقیقه) می‌تواند در اثر اختلال عملکرد ضربان‌ساز طبیعی قلب یا آسیب به شبکه‌ی الکتریکی قلب که عضله‌ی قلب را فعال می‌کند، ایجاد گردد. این اختلالات غالباً در نتیجه‌ی افزایش سن یا در اثر عوارض جانبی داروها رخ می‌دهند.

ضربان قلب بسیار تند (تاکی‌کاردی) (بیشتر از 100 ضربان در دقیقه) می‌تواند در حفره‌های بالایی قلب (تاکی‌کاردی فوق بطنی) یا در حفره‌های پایینی قلب (تاکی‌کاردی بطنی یا فیبریلاسیون بطنی) ایجاد شود. تاکی‌کاردی فوق بطنی معمولاً موجب تپش قلب می‌شود اما به ندرت به سنکوپ منتج می‌گردد. این بیماری از طریق سوزاندن یا تخریب با کاتتر و یا مصرف دارو درمان می‌شود. تاکی‌کاردی بطنی نیز می‌تواند موجب سنکوپ شود و ممکن است یک اختلال ریتمی تهدیدکننده‌ی حیات باشد. این عارضه در بیمارانی با سابقه‌ی بیماری قلبی اتفاقی می‌افتد و نیازمند توجه فوری پزشکی دارد. یک بررسی بر اساس کاتتر (که مطالعه الکتروفیزیولوژی نیز نامیده می‌شود) از سیستم الکتریکی قلب غالباً ضروری می‌باشد، و دستگاهی برای درمان ریتم سریع بطنی نیز ممکن است کاشته شود (دیفیبریلاتور کاردیو ورتر قابل کاشت(ICD)). تنگ شدن دریچه‌های قلب بویژه دریچه‌ی آئورت می‌تواند منجر به سنکوپ شود. این عارضه بطور شایع در زمانی که بیماران در حال ورزش یا مصرف دارویی هستند که ممکن است سبب کاهش فشار خون یا ضربان قلب شود، رخ می‌دهد. تنگی دریچه آئورت می‌تواند نتیجه‌ی افزایش سن باشد، ارثی باشد و یا از عواقب بیماری روماتیسمی قلب باشد. ضخیم شدن بیش از حد عضله‌ی قلب (کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک) نیز می‌تواند سبب انسداد جریان خون و سنکوپ شود.

دلایل غیرقلبی

خوشبختانه اکثر سنکوپ‌ها قلبی نمی‌باشند.وازوموتور شایع‌ترین علت سنکوپ است. زمانی که بخش زیادی از خون در پاها جمع می‌شود این عارضه اتفاق می‌افتد. این امر سبب کاهش فشار خون، عدم جریان خون به مغز و سنکوپ می‌گردد.

دو مکانیزم اصلی سنکوپ وازوموتور عبارتند از:

1- کاهش فشار خون در هنگام ایستادن که تحت عنوان افت فشار خون وضعیتی شناخته می‌شود. در این حالت، یک نارسایی در قابلیت طبیعی بدن برای انقباض عروق خونی جهت پیشگیری از تجمع خون در اندام تحتانی، وجود دارد. این حالت معمولاً در اثر کم شدن آب بدن، مصرف داروهای تجویزی و دیابت رخ می‌دهد.

2- بیشتر از 80 درصد از سنکوپ‌ها وازوواگال (نوروکاردیوژنیک) می‌باشند. زمانی که یک فرد در معرض نوعی محرک (برای مثال ایستادن طولانی مدت) قرار بگیرد، یک رفلکس کنترل شده توسط مرکز وازوموتور در ساقه‌ی مغز آغاز می‌شود. این مرکز که سطح طبیعی انقباض رگ‌های خونی را حفظ می‌کند، به رگ‌های خونی در پا علامت می‌دهد که گشاد شوند که منجر به تجمع خون در پاها و در نتیجه سنکوپ می‌گردد. این امر همچنین موجب افت ضربان قلب می‌شود. زمانی که بیمار می‌افتد، جاذبه دیگر خون را از مغز نمی‌کشد و هوشیاری مجدداً بدست می‌آید.

رفلکس وازوواگال می‌تواند در اثر محرک‌های مختلفی چون احساس درد بیش از حد، ایستادن در گرما و منطقه‌ی شلوغ، دیدن خون، گرفتن دوش آب گرم، ادرار یا مدفوع فعال شود. ممکن است پیش از آن علائم هشداردهنده شامل خمیازه ناگهانی، احساس سبکی سر، حالت تهوع، عرق کردن، صدای زنگ در گوش، یا جلوه‌های بصری از جمله تاری چشم، رخ بدهد. معمولاً یک احساس خستگی شدید یا بی‌حالی پس از بهبودی بعد از یک دوره حمله وازوواگال وجود دارد. افرادی که حمله‌های متعدد برای آنها اتفاق می‌افتد ممکن است بتوانند علائم هشداردهنده‌ی سنکوپ را تشخیص داده و دراز بکشند و در نتیجه مانع از سنکوپ شوند.

شایع‌ترین علت عصبی سنکوپ، تشنج است. ممکن است پیش از تشنج یک احساس مشخصه که تحت عنوان اورا (Aura) تعریف می‌شود و گاهی اوقات حرکات تشنجی بدن، اتفاق بیفتد.سکته مغزی یا سکته ناقص می‌تواند بطور نادر سبب سنکوپ شود. یک زیرگروه خاص از سکته مغزی که بر پشت مغز تاثیر می‌گذارد، ممکن است منجر به از دست دادن ناگهانی پایداری و افتادن شود، اما معمولاً هوشیاری از دست نمی‌رود.دلایل متابولیک و غدد درون‌ریز برای سنکوپ معمولا نادر هستند و شامل پایین بودن سطح قند خون (هیپوگلیسمی)، کاهش غلظت اکسیژن خون (هیپوکسی)، یا افت فشار خون در اثر کاهش غیرطبیعی سطح استروئید (بیماری آدیسون) می‌باشند.عواملی که موجب افزایش خطر سنکوپ در افراد می‌شود، جنس مونث و سن می‌باشد.

تشخیص

پزشک یک بررسی دقیق تاریخچه پزشکی و معاینه‌ی جسمی را انجام می‌دهد. وی همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز نماید:

– نوار قلب (ECG)
– تست تیلت (سطح شیبدار)
– نوار مغزی
– آزمایش سطح الکترولیت
– تست استرس قلبی
– الکترودیاگرام سیار
– آزمایش الکتروفیزیولوژی
– اکوکاردیوگرافی (اکوی قلب)
– کاتتریزاسیون قلبی و آنژیوگرافی

درمان

درمان سنکوپ بستگی به علت آن دارد. بیماران دچار سنکوپ باید راجع به فعالیت‌های بالقوه‌ی خطرناک از جمله رانندگی، مشاغل خاصل یا فعالیت‌های تفریحی با پزشکان خود مشاوره نمایند.درمان فوری برای بیشتر انواع سنکوپ‌های غیرقلبی شامل خواباندن شخص بصورت افقی برای بازیابی هوشیاری می‌باشد.

درمان جهت پیشگیری از وقوع مجدد سنکوپ غیرقلبی عبارتست از:

– آموزش
– تنظیم یا تجویز داروها

درمان سنکوپ قلبی بر اساس شناسایی بیماری قلبی زمینه‌ای بوده و شامل موارد زیر است:

– مصرف دارو
– دیفیبریلاتور کاردیو ورتر قابل کاشت (ICD)
– ضربان‌ساز
– تخریب توسط کاتتر با استفاده از رادیوفرکانسی
– جراحی دریچه
– جراحی بای‌پس عروق کرونری
– آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری
– جراحی بیماری قلب مادرزادی