در بسیاری از بیماران، نارسایی قلبی به دلیل اختلال در کارکرد بطن چپ به وجود می‌آید. با پیشروی نارسایی قلبی، فشار بر بطن چپ بسیار شدید شده و بطن چپ نمی‌تواند خون را به ارگان‌های دیگر بدن ارسال کند. وقتی که داروها و پیس میکر نمی‌تواند به بهبود قلب کمک کند، بیماران نیاز به پیوند قلب یا پمپ قلب دارند.
به دلیل محدودیت در پیوند قلب (کم بودن قلب اهدایی) محققان سال‌های زیادی برای تولید دستگاه پمپ مکانیکی که به آن دستگاه کمکی بطن (VAD) گفته می‌شود صرف کرده‌اند.
دستگاه کمکی بطن (VAD) چیست؟
برای انجام برخی کارهای قلب، دستگاه بطن کمکی با پمپاژ خون بطن به قلب با کاهش فشار کاری قلب به بیمارانی که دچار نارسایی قلب شده‌اند کمک می‌کند. اگر دستگاه کمکی بطن (VAD) برای کمک به بطن چپ قلب (از کار انداختن آن) به کار رود به آن دستگاه کمکی بطن چپ (LVAD) گفته می‌شود و اگر برای از کار انداختن بطن راست مورد استفاده قرار گیرد به آن دستگاه کمکی بطن راست (RVAD) گفته می‌شود.
تقربیاً همه انواع دستگاه‌های کمکی بطن از سه قسمت تشکیل شده‌اند:
- یک پمپ که در داخل بدن (دستگاه کمکی بطن قابل کاشت) یا در خارج از بدن (دستگاه کمکی بطن خارجی یا کورپوریل) قرارمی گیرد.
- یک سیستم کنترل کننده که در بیرون از بدن قرار دارد و برای تنظیم دستگاه کمکی بطن (VAD) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- یک منبع انرژی برای تغذیه پمپ همراه یک کنسول یا جعبه باطری
آیا انواع مختلفی از دستگاه کمکی بطن (VAD) وجود دارد؟
بله. انواع متفاوتی از دستگاه‌های کمکی بطن وجود دارد. پزشکان مطابق با نیاز قلب به کمک و شرایط بیمار دستگاه کمکی بطن (VAD) مناسب را انتخاب می‌کنند. برخی از دستگاه‌های کمکی بطن برای زنان و کودکان بسیار بزرگ هستند.
منبع انرژی دستگاه‌های کمکی بطن متفاوت هستند. برخی از دستگاه‌ها به وسیله هوا تغذیه می‌شوند که کنسول بزرگی دارند. این نوع از دستگاه‌ها که با جریان هوا تغذیه می‌شوند برای مدت کوتاهی قابل استفاده بوده و برای بیمارانی که به زودی عمل پیوند قلب را انجام می‌دهند مناسب هستند.
برخی دیگر از این دستگاه‌ها به وسیله قدرت الکتریکی کار می‌کنند و برای استفاده طولانی مدت به کار برده می‌شوند. ابعاد این دستگاه‌ها بسیار کوچک‌تر از دستگاه‌هایی است که با هوا تغذیه می‌شوند. دستگاه‌های کمکی بطن که با باطری کار می‌کنند دارای یک جعبه باطری قابل حمل هستند که به وسیله یک بند روی شانه بیمار قرار می‌گیرد. بیماران با این دستگاه‌ها راحت‌تر می‌توانند بیرون بروند.
چرا بیماران به دستگاه کمکی بطن (VAD) نیاز دارند؟
اولین تصمیمی که جراح باید اتخاذ کند این است که آیا بیمار به به دستگاه کمکی بطن راست و چپ (کمک دو بطنی) نیاز دارد یا فقط دستگاه کمکی بطن چپ کافی است. برای اغلب بیماران دستگاه کمکی بطن چپ کافی است. بیمارانی که مریض آنها بسیار سخت بوده، در شوک هستند یا نارسایی‌های قلبی و کبدی دارند ممکن است به کمک دو بطنی نیاز داشته باشند.
دستگاه کمکی بطن (VAD) به سه دلیل مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- برای زنده ماندن تا زمانی که که قلب اهدایی برای پیوند قلب پیدا شود. در این موارد دستگاه کمکی بطن (VAD) به عنوان پل پیوند تلقی می‌شود.
- برای استراحت دادن به قلب تا بتواند برخی از اعمال طبیعی خود را دوباره انجام دهد. در بیمارانی که قلب در حال بهبود و ریکاوری است و به آنها برطرف شدن نارسایی قلبی هم گفته می‌شود دستگاه می‌تواند برداشته شود و شاید پیوند قلب هم دیگر نیازی نباشد. در این موارد دستگاه کمکی بطن (VAD) به عنوان پل بهبودی مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً این بیماران پس از کاشت دستگاه کمکی بطن (VAD) می‌توانند به خانه مراجعه کرده و به فعالیت‌های روزمره خود مشغول شوند.
- برای بهبود گردش جریان خون برای چند سال. معمولاً در بیمارانی که مریضی آنها سخت و شدید است و قادر به انجام عمل پیوند قلب نیستند از دستگاه کمکی بطن (VAD) استفاده می‌شود. این موارد معمولاً به عنوان مقصد درمان شناخته می‌شود. معمولاً پس از کاشت دستگاه کمکی بطن (VAD) که برای مدت طولانی در بدن قرار داده می‌شود بیماران می‌توانند به خانه مراجعت کرده و به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند.
جراحان پیوند قلب متوجه شده‌اند که استفاده طولانی مدت از دستگاه کمکی بطن (VAD) به عملکرد بهتر ارگان‌های دیگر بدن هم کمک می‌کند و بیماران را برای انجام عمل پیوند قلب قوی‌تر می‌کند.
چگونه پمپ قابل کاشت داخل بدن قرار می‌گیرد؟
طراحی و ابعاد دستگاه‌های کمکی بطن قابل کاشت در بدن مشخص می‌کند که این دستگاه‌ها در کدام قسمت از بدن کاشته می‌شود.
برای دستگاه کمکی بطن (VAD)، پمپ در زیر قلب و بالای شکم قرار داده می‌شود. برای کاشت این دستگاه‌های کمکی بطن، جراحان یک تیوب به نام پیونددهنده جریان ورودی از پمپ به بطن چپ متصل می‌کنند. یک تیوب دیگر به نام پیوند جریان خروجی از پمپ به آئورت که رگ اصلی تغذیه کننده بدن است متصل می‌شود.
برای انواع دیگر دستگاه‌های کمکی بطن که به سیستم کمکی بطن HeartWare معروف است، پمپ کوچک‌تر است بنابراین پیوند جریان ورودی در قلب قرار گرفته و پمپ هم در فضای مایعات محیطی قلب که فضای پریکاردیال است قرار می‌گیرد.
برای کاشت دستگاه کمکی بطن راست، پیوند جریان ورودی از پمپ به بطن راست متصل می‌شود و پیوند جریان خروجی از پمپ به عروق ریوی که رگ اصلی تغذیه کننده ریه است متصل می‌گردد.
در نهایت برای دستگاه کمکی بطن چپ و دستگاه کمکی بطن راست یک تیوب دیگر به پمپ وصل شده و از طریق دیواره شکم به خارج از بدن می‌رود و به کنسول پمپ یا جعبه باطری و سیستم کنترلی وصل می‌شود.
چگونه پمپ‌های پاراکورپوریل در بدن قرار داده می‌شوند؟
دستگاه‌های کمکی بطن پاراکورپوریل که از طریق یک لوله بلند و نازک به نام کاتتر در ورید فمورال یا شریان فمورال قرار داده می‌شوند.
یکی دیگر از انواع دستگاه‌های کمکی بطن که به سیستم TandemHeart معروف است دارای یک پمپ خارجی است که خون را از کاتتر که به دهلیز چپ بیمار متصل شده می‌گیرد و به عروق فمورال ارسال می‌کند.
یکی دیگر از دستگاه‌های کمکی بطن که به دستگاه کمکی قلب Impell 2.5 معروف است به یک پمپ بسیار کوچک که سر کاتتر نصب می‌شود مجهز است. کاتتر Impella در شریان فمورال بیمار قرار داده می‌شود و یک دوربین برای راهنمایی کاتتر Impella در بطن چپ نصب می‌شود. Impella به وسیله ارسال خون از بطن چپ به آئورت صعودی که رگ اصلی خروجی از بطن چپ است کار می‌کند.
دستگاه کمکی بطن (VAD) چگونه کار می‌کند؟
به وسیله دستگاه کمکی بطن چپ خون از بطن چپ خارج شده و به سمت پمپ می‌رود و سپس از پمپ به سمت آئورت و از آن به سمت اندام‌های مختلف بدن می‌رود. به وسیله یک دستگاه کمکی بطن راست خون از بطن راست خارج شده و به سمت پمپ می‌رود آنگاه از پمپ به عروق ریوی پمپ شده و به سمت ریه رفته و اکسیژن می‌گیرد. دستگاه کمکی بطن پاراکورپوریال با به گردش در آوردن جریان خون حاوی اکسیژن از دهلیز چپ یا از آئورت صعودی به سمت اندام‌های بدن کار می‌کند. متناسب با دستگاه کمکی بطن (VAD) ممکن است دستگاه‌ها دارای کنسول خارجی باشند که به خروجی دیواره یا به باطری وصل شده و بر روی شانه توسط یک بند قرار می‌گیرد.
خطرات احتمالی کاشت و استفاده از دستگاه کمکی بطن
کاشت و استفاده از دستگاه کمکی بطن (VAD) ممکن است برخی خطرات احتمالی داشته باشد که عبارتند از:
- لختگی خون. زمانی که خون به دستگاه کمکی بطن (VAD) وارد می‌شود ممکن است لخته‌های خون شکل بگیرد. لخته‌های خون ممکن است گردش جریان خون به سمت قلب را مسدود کنند که باعث سکته مغزی یا حمله قلبی می‌شود و یا دستگاه کمکی بطن (VAD) را از کار بیندازد.
- خونریزی. کاشت دستگاه کمکی بطن (VAD) به عمل جراحی قلب باز نیاز دارد. انجام عمل جراحی قلب باز احتمال خطر خونریزی حین عمل و بعد از آن را افزایش می‌دهد. استفاده از داروهای رقیق کننده خون هم احتمال خونریزی‌های خطرناک در دستگاه گوارش و مغز را افزایش می‌دهد
- عفونت. به دلیل اینکه منبع انرژی دستگاه کمکی بطن (VAD) بیرون از بدن قرار داردو قسمتی از دستگاه هم داخل بدن قرار می‌گیرد و این دو قسمت توسط سوراخی که در پوست ایجا د می‌شود به هم وصل می‌شوند، احتمال بروز عفونت‌های احتمالی در پوست بسیار جدی است
- اختلال در عملکرد دستگاه کمکی بطن (VAD). ممکن است دستگاه کمکی بطن (VAD) پس ا ز کاشت در بدن کار نکند. یا عمل پمپاژ توسط دستگاه به درستی انجام نشود و خون به اندازه کافی به قلب نرسد یا منبع تغذیه دستگاه ضعیف شده و از کار بیفتد. همچنین ممکن است قسمت‌های دیگر دستگاه نیز از کار باز بایستد. هر یک از این مشکلات نیاز به توجه پزشکی اورژانسی دارد.
- نارسایی سمت راست قلب. اگر شما دستگاه کمکی بطن چپ را در بدن خود قرار داده‌اید ممکن است مقداری بیشتری خون از بطن چپ پمپ شود و این مقدار بیش از آن مقداری باشد که قلب قبلاً انجام می‌داده است. در این حالت ممکن است بطن راست برای پمپ این حجم اضافی خون به اندازه کافی قوی نباشد.
