بیماری دریچه قلب با آسیب یا نقص در یکی از چهار دریچه قلب تعریف می‌شوند که این دریچه‌ها عبارتند از: دریچه میترال، دریچه آئورت، دریچه سه لتی (تریکوسپید) و دریچه ریوی.
دریچه‌های میترال و تریکوسپید، گردش خون بین دهلیزها و بطن‌ها را کنترل می‌کنند (حفره‌های بالایی و حفره‌های پایینی قلب). دریچه ریوی قلب گردش جریان خون از قلب به ریه را کنترل کرده و دریچه آئورت هم گردش خون را بین قلب و آئورت و در نتیجه رگ‌های دیگر بدن کنترل می‌نماید. دریچه‌های میترال و آئورت بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماریهای دریچه‌ای قلب قرار دارند.
به صورت طبیعی وظیفه دریچه‌های قلب گردش خون با فشار مناسب در جهت مناسب و در زمان مناسب در بدن است. در بیماریهای دریچه‌ای قلب، دریچه‌ها سخت و تنگ شده و به طور مؤثر باز نمی‌شوند یا قادر نخواهند بود به طور کامل بسته شوند (گشاد می‌شوند). تنگی دریچه قلب باعث جلوگیری از گردش خون در حفره مجاور در قلب شده در حالی که دریچه گشاد باعث بازگشت خون خارج شده از حفره قلب که باید به حفره مجاور می‌رفته، می‌شود. برای جبران پمپاژ ضعیف قلب، ماهیچه قلب بزرگ و ضخیم می‌شود و حالت ارتجاعی و کارایی خود را از دست می‌دهد. به علاوه در برخی موارد تجمع خون در حفره‌های قلب باعث ایجاد لخته خون شده که احتمال سکته مغزی و آمبولی ریوی را افزایش می‌دهد.
شدت بیماریهای دریچه‌ای قلب متفاوت است. در موارد خفیف ممکن است علائمی دیده نشود و در موارد شدید و سخت بیماریهای دریچه‌ای قلب باعث نارسایی احتقانی قلب و مشکلات دیگر می‌شود. درمان بیماریهای دریچه‌ای قلب به میزان گسترش و شدت بیماری بستگی دارد.
دلایل ابتلا به بیماریهای دریچه‌ای قلب
دلایل اصلی ابتلا به بیماریهای دریچه‌ای قلب عبارتند از:
- بیماریهای ارثی و مادرزادی قلب
- سابقه ابتلا به تب روماتیسمی
- کاردیومیوپاتی که بیماری مربوط به ماهیچه قلب می‌شود.
- آسیب دیدگی ماهیچه قلب به دلیل حمله قلبی.
- افزایش سن
- سابقه ابتلا به عفونت غشای درونی قلب یا اندوکاردیتیس
علائم بیماریهای دریچه‌ای قلب
ظهور علائم بیماریهای دریچه‌ای قلب به میزان سرعت پیشروی بیماری بستگی دارد و ممکن است به طور ناگهانی رخ دهد. اگر بیماری به آرامی پیش برود قلب خود را با شرایط وفق داده و شما متوجه علائم ناگهانی نخواهید شد. به علاوه شدت علائم لزوماً به شدت بیماری دریچه قلب بستگی ندارد. ممکن است شما اصلاً علائمی نداشته باشید اما بیماری جدی دریچه قلب وجود داشته باشد. در مقابل علائم شدید می‌تواند از نشت جزئی دریچه‌ها به وجود بیاید.
بسیاری از علائم، مشابه علائم نارسایی احتقانی قلب است مثل تنگی نفس و خس خس سینه پس از انجام فعالیت‌های فیزیکی و تورم پاها، مچ پا، دست‌ها یا شکم. از دیگر علائم بیماریهای دریچه قلب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تپش قلب، درد قفسه سینه (که ممکن است خفیف باشد)
- احساس ضعف و بی حالی
- سرگیجه و غش (با تنگی آئورت)
- تب (با عفونت باکتریایی اندوکاردیوم)
- افزایش سریع وزن
پیشگیری از بیماریهای دریچه‌ای قلب
برای جلوگیری از بیماری دریچه‌ای قلب باید گلودردهایی که بیش از 48 ساعت طول می‌کشد، به خصوص اگر با تب همراه باشد، به سرعت درمان شود. درمان به موقع به وسیله آنتی بیوتیک باعث پیشگیری از تب روماتیسمی که دلیل ایجاد بیماریهای دریچه‌ای قلب است، می‌شود.
یک سبک زندگی برای قلب سالم می‌تواند باعث کاهش فشار خون، تصلب شرایین و حمله قلبی شود.
- از استعمال دخانیات بپرهیزید – بیش از دو مرتبه در روز از نوشیدنی‌های الکلی استفاده نکنید.
- از یک رژیم غذایی متعادل و سالم، کم‌نمک و کم‌چربی پیروی کرده و به طور منظم ورزش کنید و در صورت داشتن اضافه وزن از وزن خود بکاهید.
- به برنامه‌های درمانی که برای بیماریهای قلبی دیگر شما تجویز شده است، پایبند باشید.
- اگر به دیابت مبتلا هستید با دقت میزان قند خون خود را کنترل کنید.
تشخیص بیماریهای دریچه‌ای قلب
در طول معاینه، پزشک به صداهای اضافه قلب شما که به آنها سوفل قلب نیز گفته می‌شود، گوش می‌دهد تا بتواند بیماری دریچه‌ای قلب را تشخیص دهد. شما برای تشخیص بیماری خود باید یک یا چند آزمایش از آزمایش‌های زیر را انجام دهید:
- الکتروکاردیوگرام: که به آن ECG یا EKG هم گفته می‌شود و برای اندازه‌گیری فعالیت‌های الکتریکی قلب، تشخیص میزان نظم ضربان قلب، ضخیم شدن ماهیچه قلب (هایپر تروفی) و آسیبدیدگی ماهیچه قلب ناشی از بیماریهای عروق کرونری به کار می‌رود.
- تست استرس: یا تست تردمیل برای ارزیابی فشار خون، نرخ ضربان قلب، تغییرات ECG و نحوه تنفس در هنگام انجام تمرینات ورزشی به کار برده می‌شود. در طول انجام این آزمایشات، فعالیت‌های الکتریکی قلب شما از طریق یک سنسور کوچک که روی پوست شما قرار می‌گیرد، مشاهده و مانیتور می‌شود.
- عکسبرداری از قفسه سینه به وسیله اشعه ایکس
- اکوکاردیوگرام: که برای ارزیابی عملکرد قلب مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طول انجام این تست، امواج صوتی قلب ضبط شده و به عکس تبدیل می‌شوند. در عکس افزایش سایز غیر طبیعی شکل و حرکت قلب، مشخص می‌شود. کاردیوگرافی برای محاسبه کسر جهشی یا مقدار خون پمپاژ شده به بدن در هنگام انقباض قلب نیز به کار می‌رود.
- کاتتریزاسیون قلبی: در این آزمایش لوله کاتتر به داخل حفره‌های قلب وارد شده و برای تشخیص اختلالات فشار در دریچه‌های قلب (برای شناسایی تنگی دریچه قلب) یا مشاهده جریان برگشتی که از طریق تزریق ماده حاجب در هنگام عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس تزریق می‌شود (برای تشخیص گشادی دریچه‌های قلب) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان بیماریهای دریچه‌ای قلب
در زیر گزینه‌های درمانی برای درمان بیماریهای دریچه‌ای قلب به صورت اجمالی بیان شده است:
- پرهیز از استعمال دخانیات: از سبک زندگی برای قلب سالم و پیشنهادهای پیشگیرانه در این سبک زندگی پیروی کنید. از مصرف زیاد الکل، نمک و قرص‌های لاغری اجتناب کنید زیرا باعث افزایش فشار خون می‌شوند.
- استفاده از آنتی بیوتیک: یک دوره درمان به وسیله آنتی بیوتیک قبل از عمل جراحی یا دندانپزشکی برای جلوگیری از اندوکاردیت باکتریایی در افرادی که به بیماریهای دریچه‌ای قلب مبتلا هستند، تجویز می‌شود.
- مصرف بلندمدت آنتی‌بیوتیک: برای پیشگیری از عفونت‌های استرپتوکوکی در افرادی که سابقه تب روماتیسمی داشته‌اند، مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
- داروهای ضد ترومبوز (ضد لختگی خون) مثل آسپیرین یا تری کلوپیدین برای افرادی که به بیماریهای دریچه‌ای قلب مبتلا هستند و سابقه حملات ایسمیک گذرا و غیرقابل توضیح TIA)) داشته‌اند، تجویز می‌شود.
- داروهای ضدانعقادی قوی مثل وارفارین برای افرادی که به فیبریلاسیون دهلیزی مبتلا هستند (یک عارضه شایع مربوط به دریچه میترال) یا کسانی که علیرغم انجام درمان‌های اولیه به TIA مبتلا هستند، تجویز می‌شود. استفاده طولانی مدت از داروهای ضدانعقادی قوی ممکن است باعث شود که مجبور به انجام عمل جراحی تعویض دریچه قلب شوید، زیرا دریچه‌های مصنوعی احتمال تشکیل لخته خون را افزایش می‌دهند.
- دیلاتاسیون با بالون (روش جراحی که در آن به وسیله کاتتر، بالونی در رگ‌های مسدود شده قرار داده می‌شود و سپس بالون باد شده تا رگ گشاد شود) برای گشاد کردن دریچه‌های تنگ و سفت ممکن است انجام شود.
- جراحی دریچه قلب که برای ترمیم و تعویض دریچه‌های آسیب‌دیده قلب انجام می‌شود. دریچه‌های تعویضی ممکن است مصنوعی (دریچه مصنوعی) باشد و یا از بافت‌های حیوانی ساخته شده باشد (دریچه بیولوژیکی). انتخاب نوع دریچه تعویضی به سن بیمار، نوع بیماری و نوع آسیبدیدگی دریچه معیوب بستگی دارد.
برخی از عمل‌های جراحی کم تهاجمی که در مرکز قلب و عروق انجام می‌شود عبارتند از:
- عمل کم‌تهاجمی نقص بسته سپتوم دهلیزی
- عمل کم تهاجمی‌ترمیم و تعویض دریچه میترال
- عمل کم تهاجمی تعویض دریچه آئورت
