عمل جراحی ترمیم و تعویض دریچه‌های آئورت و میترال قلب

عمل جراحی دریچه‌ی قلب یا دیگر جراحی‌های مشابه برای جایگزینی یا ترمیم دریچه‌هایی از قلب انجام می‌شود که به درستی عمل نمی‌کنند.

عمل ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب چیست؟

قلب یک پمپ عضلانی است. قلب دارای چهار حفره برای پمپاژ خون است. به دو حفره‌ی بالایی دهلیز، و به دو حفره‌ی پایینی بطن گفته می‌شود. برای آن که خون در قلب مسیری را که لازم است طی کند، از دریچه‌هایی عبور می‌کند که که بین هریک از حفره‌های قلب قرار دارند.

• دریچه‌ی سه‌لتی (تریکوسپید). واقع بین دهلیز راست و بطن راست
• دریچه ریوی. واقع بین بطن راست و شریان ریوی
• دریچه میترال. واقع بین دهلیز چپ و بطن چپ
• دریچه آئورت. واقع بین بطن چپ و آئورت

در صورتی که یکی از این دریچه‌ها به بیماری یا مشکلی دچار شود و به درستی کار نکند، لازم است با انجام عمل جراحی ترمیم شود و با دریچه‌ی مصنوعی جایگزین شود. مشکلاتی که باعث می‌شود دریچه‌ی قلب به درستی عمل نکند عبارتند از تنگی دریچه و گشاد شدن دریچه (رگورژیتاسیون).

وقتی یکی یا تعداد بیشتری، از دریچه‌های قلب دچار تنگی می‌شود، عضلات قلب مجبورند که برای پمپاژ کردن خون با قدرت بیشتری منقبض شوند. برخی از عللی که باعث تنگ شدن دریچه‌های قلب می‌شوند عبارتند از: عفونت (مانند تب روماتیسمی ‌یا عفونت استافیلوکوکوس) و بالا رفتن سن. اگر یکی یا تعداد بیشتری از دریچه‌های قلب گشاد شوند، باعث می‌شود که خون به داخل قلب بازگردد، به این معنا که خون کمتری توسط قلب در مسیر صحیح پمپاژ می‌شود. بسته به علائم بیمار و وضعیت کلی قلب او، پزشک متخصص تصمیم می‌گیرد که نیاز به انجام جراحی ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب می‌باشد یا خیر.

در گذشته برای ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب، همیشه جراحی باز قلب صورت می‌گرفت. برای انجام جراحی باز قلب لازم است یک برش بزرگ در میانه قلب ایجاد شود و برای مدت زمانی قلب از حرکت بایستد تا جراح بتواند دریچه را ترمیم یا جایگزین کند. اما تکنیک‌های جدیدی برای ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب ابداع شده‌اند که کمتر تهاجمی ‌هستند و نیاز به برش‌های بسیار کوچک‌تری دارند. این روش‌ها همچنین درد کمتری برای بیمار دارند و طول دوره‌ی ماندن در بیمارستان و ریکاوری پس از جراحی نیز در این روش‌ها کوتاهتر است.

طی این جراحی، ممکن است با استفاده از یک حلقه‌ی مخصوص، دریچه‌ی آسیب دیده ترمیم شود و یا کل دریچه‌ی قلب برداشته شود و به جای آن یک دریچه‌ی مصنوعی قرار داده شود. دریچه‌ی مصنوعی ممکن است از جنس پلاستیک یا بافت‌های طبیعی (دریچه‌ی قلب حیوانات یا دریچه‌ی قلب اهدا شده از یک انسان دیگر) باشد. هر یک از این دو نوع دارای مزایا و معایبی هستند و پزشک شما در مورد این موارد و این که کدام یک از آن‌ها برای شما مناسب‌تر است، با شما صحبت خواهد کرد.

دلایل انجام جراحی ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب چیست؟

جراحی ترمیم ‌یا جایگزینی دریچه‌ی قلب به منظور اصلاح مشکلات و بیماری‌هایی است که به علت عدم عملکرد صحیح دریچه‌های قلبی ایجاد شده‌اند. در صورتی که دریچه‌های قلب شما آسیب دیده باشند یا دچار مشکلی شده باشند، شما احتمالا برخی از علائم زیر را خواهید داشت:

• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• مشکل در تنفس (تنگی نفس)
• تپش قلب
• تورم پاها، مچ پاها یا شکم
• بالا رفتن سریع وزن به علت احتباس آب در بدن

ممکن است دلایل دیگری نیز وجود داشته باشد که به خاطر آن‌ها پزشک شما انجام جراحی ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب را تجویز کند.

خطرات جراحی ترمیم یا جایگزینی دریچه‌ی قلب چیست؟

خطرات احتمالی که با جراحی دریچه‌ی قلب همراه است عبارتند از:

• خونریزی در حین عمل یا بعد از آن
• تشکیل لخته‌های خونی که می‌تواند منجر به حمله‌ی قلبی، سکته مغزی یا مشکلات ریوی شود.
• عفونت
• مشکلات تنفسی
• آریتمی ‌(ضربان نامنظم قلب)

بسته به شرایط خاص هر بیمار ممکن است خطرات و عوارض دیگری نیز با جراحی دریچه‌ی قلب همراه باشد. لازم است حتما بیمار قبل از انجام عمل جراحی در مورد این مسئله و نگرانی‌ها یا سوالاتی که در این باره دارد با پزشک خود صحبت کند.

چگونه برای انجام جراحی دریچه‌ی قلب آماده شوم؟

• در ابتدا پزشک شما در مورد چگونگی انجام این عمل به شما توضیح می‌دهد و شما می‌توانید هر سوالی که در مورد جراحی دارید از پزشکتان بپرسید.
• از شما خواسته می‌شود که یک برگه‌ی رضایت نامه را امضا کنید که به شما اجازه‌ی انجام جراحی را می‌دهد. لازم است این فرم را به دقت بخوانید و هر سوالی در مورد مطالب آن دارید از پزشک خود بپرسید.
• علاوه بر بررسی کامل سوابق پزشکی شما، پزشکتان شما را معاینه فیزیکی کامل می‌کند تا مطمئن شود که شما در سلامتی کامل به سر می‌برید. ممکن است قبل از انجام جراحی نیاز باشد که آزمایش خون بدهید یا دیگر تست‌های تشخیصی را انجام دهید.
• عموما از شما خواسته می‌شود که از نیمه شب قبل از روز جراحی از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. به طور کلی شما باید تا 8 ساعت قبل از جراحی چیزی نخورید.
• در صورتی که باردار هستید یا فکر می‌کنید که ممکن است باردار باشید، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
• در صورتی که به هر دارویی، به ماده‌ی ضدعفونی‌کننده، لاتکس، چسب یا مواد بی‎ن است خطرات و عوارض دیگری نیز یحس‌کننده آلرژی دارید، حتما به پزشک خود در این باره اطلاع دهید.
• مطمئن شوید که پزشک شما در مورد تمامی ‌داروها، ویتامین‌ها، داروهای گیاهی یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید اطلاع دارد.
• در صورتی که سابقه مشکلات خونریزی دارید یا داروهای ضد انعقاد خون یا آسپرین یا دیگر داروهای مشابه را مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد مصرف برخی از این داروها را موقتا متوقف کنید.
• ممکن است پزشک شما قبل از انجام جراحی از شما تست خون بگیرد تا تعیین کند که چه مدت طول می‌کشد که خون شما لخته شود.
• در صورتی که در قلب خود دستگاه ضربان‌ساز دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورتی که سیگار می‌کشید باید در اولین فرصت ممکن، کشیدن سیگار را متوقف کنید. این کار باعث می‌شود که شانس موفقیت‌آمیز بودن عمل و ریکاوری پس از آن بالا برود و البته این کار برای وضعیت سلامتی شما نیز مفید است.
• بسته به شرایط شما، ممکن است پزشک شما برخی موارد و اقدامات دیگر را نیز به منظور آمادگی برای جراحی دریچه‌ی قلب از شما بخواهد.

جراحی دریچه‌ی قلب چگونه انجام می‌شود؟

جراحی دریچه‌ی قلب معمولا بین 4 تا 6 ساعت زمان می‌برد.

در ابتدا جراح یک برش در میانه‌ی قفسه سینه ایجاد می‌کند تا بتواند به قلب شما دسترسی داشته باشد. امکان آن وجود ندارد که در زمانی که روی قلب شما جراحی انجام می‌شود، قلب شما تپش داشته باشد، بنابراین دستگاه دیگری به جای قلب کار پمپاژ خون را انجام می‌دهد و بدین ترتیب می‌توان مطمئن بود که خون در تمام بدن جریان دارد.

چندین روش مختلف برای ترمیم کردن یک دریچه‌ی قلب معیوب وجود دارد.

• در صورتی که دریچه‌ی قلب شما آسیب خیلی جدی ندیده باشد، امکان آن وجود دارد که بتوان آن را با راه‌های مختلفی ترمیم کرد. برای مثال می‌توان دریچه‌ی قلبی که تنگ است را گشاد کرد و در صورتی که دریچه گشاد است با کمک یک جسم مصنوعی خارجی آن را کمی‌ تنگ کرد و از عضلات آن پشتیبانی کرد.
• در صورتی که دریچه‌ی قلب آسیب شدیدی دیده باشد ممکن است لازم باشد که دریچه‌ی قلب کلا با یک دریچه‌ی مصنوعی تعویض شود.

بعد از اتمام جراحی قلب، جراح شما با استفاده از سیم‌هایی مجددا استخوان‌های قفسه سینه را به هم متصل می‌کند. سپس پوست قفسه‌ی سینه با استفاده از نخ‌های قابل جذب، بخیه زده می‌شود.

جراحی بسته

در مواردی ممکن است، جراحی قلب را به صورت بسته انجام شود. جراحی بسته بدین معناست که نیازی به ایجاد یک برش بزرگ در قفسه سینه‌ی بیمار نیست. به جای ایجاد این برش بزرگ، جراح شما چندین برش بسیار کوچک در پوست شما ایجاد می‌کند و از طریق این برش‌ها، دوربین و وسایل جراحی را به محل مورد نظر جراحی می‌رساند. پزشک با استفاده از تصاویر ارسالی دوربین، عمل جراحی را انجام می‌دهد.

همچنین تکنیک‌های دیگری برای انجام این جراحی وجود دارد که جایگزینی زیرپوستی دریچه نام دارد. به عنوان مثال در یکی از این روش‌ها به نام روش TAVI دریچه‌ی میترال قلب از طریق یک کاتتر (لوله‌ای نازک و بلند و منعطف) کاشته می‌شود. در این روش جراح یک لوله‌ی باریک و منعطف را از طریق رگ‌های موجود در کشاله ران یا گردن به قلب می‌رساند و سپس به کمک آن دریچه قلب را ترمیم یا جایگزین می‌کند. در این روش همچنین می‌توان در صورتی که دریچه قلب گشاد باشد آن را با گذاشتن یک حلقه‌ی پشتیبان تنگ کرد و یا در صورتی که دریچه تنگ باشد آن‌را کمی‌گشاد کرد. معمولا برای انجام این عمل نیاز به بیهوشی عمومی ‌می‌باشد. البته این تکنیک‌های جراحی برای تمام بیماران مناسب نیستند. لازم است با پزشک خود درباره بهترین روش انجام جراحی مشورت کنید.

 شرایط بعد از انجام جراحی دریچه‌ی قلب چگونه است؟

در بیمارستان

بعد از جراحی شما به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد و بعد از آن نیز به اتاق ICU منتقل می‌شوید و چندین روز در آنجا کاملا تحت نظر خواهید بود و وضعیت شما بررسی می‌شود. البته ممکن است شما مستقیما از اتاق عمل به اتاق ICU منتقل شوید. در اتاق ICU دستگاه‌هایی به شما متصل می‌شود که به صورت مداوم نوار قلب شما، فشار خون، ریتم تنفسی و سطح اکسیژن خون بدن شما را نمایش می‌دهند. جراحی دریچه‌ی قلب که به صورت جراحی باز انجام شده باشد نیازمند چندین روز ماندن و بستری شدن در بیمارستان است.

در خانه

زمانی که در خانه هستید، بسیار مهم است که محل زخم جراحی را کاملا تمیز و خشک نگه دارید. معمولا توصیه و دستورات خاصی برای  نحوه‌ی حمام کردن به شما داده می‌شود. طی جلسات بعدی که برای چکاپ به جراح خود مراجعه می‌کنید، بخیه‌های شما کشیده می‌شوند (در صورتی که قبل از مرخصی از بیمارستان کشیده نشده باشند).

شما نباید تا قبل از زمانی که پزشکتان اجازه داده است، رانندگی کنید. همچنین ممکن است بسته به نظر پزشک، محدودیت‌های دیگری نیز در فعالیت‌های خود داشته باشید.

در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم زیر لازم است با پزشک خود تماس بگیرید:

• تب و/یا لرز (می‌تواند علامت بروز عفونت باشد)
• قرمزی، تورم، خونریزی یا ترشح مایع از محل ایجاد برش‌های جراحی (یا برش‌های ایجاد شده برای وارد کردن کاتتر در بدن)
• افزایش درد در اطراف محل زخم جراحی

• مشکلات تنفسی (تنگی‌نفس)