سي تي آنژيوگرافي قلب روشي براي مشاهده وضعيت عروق کرونري قلب است. اين عمل بدون نفوذ به پوست و بدون قرار دادن وسيله‌اي در داخل رگ‌هاي خوني انجام مي‌شود. در اين روش از سي تي اسکن همراه با یک ماده تأمین کننده کنتراست که به داخل یک سیاهرگ تزریق می‌شود، استفاده می‌گردد تا سرخرگ‌هایی که وظیفه خون‌رسانی به قلب را بر عهده دارند، به وضوح قابل مشاهده شوند. تصویری که به وسیله این روش تولید می‌شود، یک تصویر زنده و سه بعدی است که نحوه رسیدن خون به ماهیچه‌های قلب شما را با وضوح و جزئیات کامل نشان می‌دهد.
دلیل انجام سی تی آنژیوگرافی قلب
سی تی آنژیوگرافی قلب می‌تواند شدت استنوز یا همان تنگ‌شدگی سرخرگ‌های کرونری را با دقت بالایی نشان دهد. همچنین این روش قادر است هر گونه ناهنجاری و عوارض غیر طبیعی در عروق کرونری را مشخص نماید. علاوه بر آن می‌توان از این روش برای بررسی نحوه کارکرد عروق کرونری پیوندی هم استفاده کرد. به طور کلی سی تی آنژیوگرافی قلب می‌تواند برای انجام مراحل درمانی در بیماران زیر کارایی داشته باشد:
- افراد مشکوک به بیماری سرخرگ‌های کرونری
- بیمارانی که علائم درد غیر معمول در قفسه سینه را نشان می‌دهند.
- بیمارانی که به ناهنجاری عروق کرونری مبتلا هستند.
- بیمارانی که دچار اسکلروز سرخرگ‌های کرونری بدون وجود علائم مشخص شده‌اند.
- بیمارانی که عمل جراحی بای پس عروق کرونری انجام داده‌اند.
چگونه باید برای عمل سی تی آنژیوگرافی قلب آماده شوم؟
اگر سرعت ضربان قلب شما پایین باشد، کیفیت تصاویر سی تی بالاتر خواهد بود. به همین دلیل ممکن است قبل از انجام این آزمایش، به شما داروهایی داده شود که سرعت ضربان قلب شما را پایین می‌آورد. توصیه می‌شود که قبل از عمل سی تی آنژیوگرافی قلب از مصرف هر نوع چای و جوشانده‌های گیاهی، قهوه، نوشابه، شکلات و سایر مواد تحریک کننده خودداری کنید، زیرا این مواد حاوی کافئین هستند که می‌تواند سرعت ضربان قلب شما را بالا ببرد.
برای انجام این عمل لازم نیست که ناشتا باشید و یا قبل از عمل اصلاً غذا و نوشیدنی نخورید، اما در عین حال توصیه می‌شود که با شکم پُر هم این عمل را انجام ندهید. زیرا در صورتی که شکم پُر باشد، استفاده از ماده‌ای که برای تأمین کنتراست تصاویر سی تی در زمان عمل به کار می‌رود، ممکن است موجب بروز حالت تهوع و استفراغ شود. به طور کلی هر مرکز رادیولوژی به شما اطلاع می‌دهد که قبل از مراجعه برای آزمایش، چه نکاتی را از جمله در مورد خوردن یا ناشتا بودن، لازم است رعایت کنید.
نکته بسیار مهم آن است که اگر شما به بیماری‌هایی از قبیل آسم، دیابت، بیماری‌های کلیوی، ضربان نامنظم قلب و غیره مبتلا هستید یا در گذشته نسبت به مواد عامل کنتراست که برای آزمایش‌های رادیولوژی استفاده شده است حساسیت داشته‌اید و یا سابقه آلرژی نسبت به هر چیز دیگری (مانند غذاها، دانه گرده گیاهان، گرد و غبار و …) دارید حتماً به دکتر کریمی اطلاع بدهید، زیرا در صورتی که شما به هر یک از این عوارض مبتلا باشید، ممکن است نتوان این آزمایش بر روی شما انجام داد.
اگر شما از داروی متفورمین برای بیماری دیابت استفاده می‌کنید، ممکن است لازم باشد که قبل از عمل سی تی آنژیوگرافی قلب، مصرف این دارو را متوقف کنید که این به نحوه عملکرد کلیه‌های شما بستگی خواهد داشت. بنابراین شما باید نتیجه آخرین آزمایش بررسی عملکرد کلیه را همراه خود داشته باشید تا پزشک بتواند آن را بررسی کند.
بسیاری از بیماران در زمان مراجعه به مرکز رادیولوژی، یک نفر را همراه خود دارند که بتواند بعد از عمل، بیمار را به منزل ببرد. البته ممکن است بعد از انجام عمل لازم باشد مدتی را در مرکز بمانید تا اثرات داروهایی که برای کاهش ضربان قلب به شما داده شده است به طور کامل برطرف شود. بعد از این مدت هم ممکن است باز هم در زمان راه رفتن یا رانندگی کمی احساس سرگیجه داشته باشید.
عمل سی تی آنژیوگرافی قلب چگونه انجام می‌شود؟
قبل از شروع عمل سی تی آنژیوگرافی قلب، ابتدا از شما خواسته می‌شود تا سوابق پزشکی و شرح حال خود (مشکلات و علائمی که باعث شده است تا پزشک عمومی یا متخصص، شما را برای انجام این آزمایش معرفی کند) را به طور کامل شرح دهید.
ضربان قلب شما با استفاده از یک دستگاه الکتروکاردیوگرام (یا نوار قلب) بررسی می‌شود. برای این کار 4 الکترود در قسمت جلوی قفسه سینه بر روی پوست شما قرار داده می‌شود تا سیم‌های دستگاه نوار قلب به آن وصل شود.
دکتر کریمی، نوار قلب شما را بررسی می‌کند. اگر ضربان قلب شما منظم باشد، در مرحله بعد یک سرنگ کانولای داخل وریدی به درون یکی از سیاهرگ‌های شما که معمولاً سیاهرگ قسمت جلوی آرنج شما است، در زیر پوست این قسمت وارد می‌شود.
چند دقیقه قبل از آنکه عکسبرداری سی تی شروع شود، ماده‌ای به نام نیتروگلیسرین با استفاده از یک اسپری مشابه با اسپری‌هایی که افراد مبتلا به آسم استفاده می‌کنند، به انتهای دهان شما پاشیده می‌شود. این ماده برای گشاد کردن سرخرگ‌های کرونری استفاده می‌شود تا این عمل را بتوان به شکل بهتری انجام داد. البته در صورتی که شما به طور معمول از اسپری یا قرص‌‌های نیتروگلیسرین برای جلوگیری یا درمان بیماری آنژین صدری استفاده نمی‌کنید، ممکن است مصرف این ماده باعث سردرد یا سرگیجه خفیف برای شما شود.
عکسبرداری
برای گرفتن عکس‌های سی تی، شما ابتدا روی یک تخت می‌خوابید. سپس در همان حالتی که روی تخت خوابیده‌اید، یک ماده یُددار از طریق کانولا و با استفاده از یک سرنگ به سرعت به سیاهرگ شما تزریق می‌شود که عامل تأمین کنتراست تصاویر سی تی می‌باشد. اغلب افراد تصور می‌کنند که این ماده تزریقی، همان رنگ مخصوصی است که برای عکسبرداری اشعه ایکس استفاده می‌شود، در حالی که این یک ماده کاملاً شفاف و بی‌رنگ است.
هنگامی که ماده یُدی عامل کنتراست از طریق سیاهرگ‌ها به قلب شما می‌رسد، عمل عکسبرداری هم شروع می‌شود. در این مرحله شما می‌توانید ببینید که دستگاه سی تی در اطراف شما حرکت کرده و تخت شما به داخل و خارج دستگاه اسکنر حرکت می‌کند تا عکس‌های مورد نظر به وسیله اسکنر گرفته شود. در بعضی از انواع اسکنرها ممکن است تختخواب بیمار حرکتی نداشته باشد و یا حرکت آن تنها در چند مرحله کوتاه انجام شود.
در خلال عکسبرداری، پزشک از شما می‌خواهد که هر بار که عکسی گرفته می‌شود، نفس خود را حدود 10 تا 12 ثانیه نگه دارید. زیرا نفس کشیدن و حرکت کردن شما در زمان گرفتن عکس باعث تار شدن تصاویر خواهد شد. دستگاه اسکنر سی تی یک سری عکس از تمام قسمت‌های قلب از بالا تا پایین آن می‌گیرد. همزمان با گرفتن عکس‌ها، نوار قلب شما هم توسط دستگاه ثبت می‌شود. دستگاه اسکنر با استفاده از پالس‌های الکتریکی که از نوار قلب ثبت شده شما دریافت می‌کند، وضعیت ضربان قلب شما را شناسایی می‌کند و هر بار که قلب می‌تپد، یک سری عکس سی تی از آن می‌گیرد. سپس تصاویر سی تی با نوار قلب انطباق داده می‌شود و هر بار که حرکت فیزیکی قلب به حداقل خود می‌رسد، تصاویر سرخرگ‌های کرونری را ضبط می‌کند. این تصاویر باید در حالت بی‌حرکت بودن قلب گرفته شود تا شفافیت و وضوح کافی را داشته باشد و تار نشود.
تصاویری که به این ترتیب توسط دستگاه تهیه می‌شود، به وسیله تکنسین عکسبرداری پزشکی (یا رادیوگرافر) که عمل عکسبرداری را انجام می‌دهد، با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در اینجا هر گونه تنگ‌شدگی یا گرفتگی سرخرگ‌های کرونری که ممکن است عامل بروز حمله قلبی یا سایر علائم مورد نظر شده باشد، تشخیص داده می‌شود. علاوه بر آن می‌توان اطلاعات دیگری هم در مورد هر گونه تغییرات احتمالی در وضعیت عضلات قلب، فضای درونی چهار حفره قلب، دریچه‌های قلب، غشاهایی که اطراف قلب را پوشانده‌اند (پریکاردیوم) و سایر قسمت‌های فضای قفسه سینه در اطراف قلب که در تصاویر گرفته شده نشان داده شده باشد، به دست آورد.
ریکاوری
بعد از آنکه همه تصاویر مورد نظر گرفته شد (حدود 20 دقیقه)، شما به قسمت ریکاوری منتقل می‌شوید تا در آنجا تحت نظر باشید. سپس سر سوزن کانولا از رگ شما خارج می‌شود و بعد از مدتی شما از مرکز مرخص خواهید شد. البته اگر قبل از عمل، داروهایی برای کاهش ضربان قلب به شما داده شده باشد، ممکن است لازم باشد کمی بیشتر در مرکز بمانید تا اثرات این داروها به طور کامل برطرف شود.
عمل سی تی آنژیوگرافی قلب چه مدت طول می‌کشد؟
کلیه مراحل این عمل شامل آماده‌سازی، عکسبرداری و ریکاوری در حدود 3 تا 4 ساعت طول می‌کشد. البته در صورتی که به شما داروهای مسدود کننده بتا داده شده باشد، ممکن است این زمان کمی طولانی‌تر باشد. در اين ميان، مرحله عکسبرداری که مرحله اصلي اين عمل است، در حدود 20 دقیقه زمان می‌برد.
آیا عمل سی تی آنژیوگرافی قلب هیچ گونه عوارض جانبی ندارد؟
عوارض جانبی ناشی از عکسبرداری سی تی بسیار نادر است. در طول مدت عمل، شما در معرض مقدار مختصری اشعه قرار می‌گیرید. اما مزایای این عمل از جمله تشخیص بیماری‌های شما مسلماً ارزش آن را دارد که ریسک احتمالی ناشی از قرار گرفتن در معرض این تشعشعات مختصر را بپذیرید. ما در کلینیک تخصصی خود، دستورالعمل‌های خاصی را برای این عمل داریم که تضمین می‌کنیم تشعشعات مربوط به دستگاه عکسبرداری در حداقل مقدار ممکن که برای دستیابی به کیفیت تصاویر تشخیصی لازم است، خواهد بود.
اگر لازم باشد که یک رنگ عامل کنتراست به شما تزریق شود، معمولاً این کار باعث اندکی برافروختگی چهره و احساس طعم فلزات در دهان شما خواهد شد. گاهی اوقات هم ممکن است بعضی از بیماران به طور موقت احساس حالت تهوع داشته باشند یا جوش‌های خارش‌دار روی پوست آنها ظاهر شود. البته هر کدام از این عوارض جانبی در صورتی که اتفاق بیفتد، مدت زیادی طول نخواهد کشید و به سرعت برطرف خواهد شد. بروز واکنش‌های آلرژیک خیلی شدید در زمان عمل سی تی آنژیوگرافی قلب، بسیار نادر است.
نتایج عمل سی تی آنژیوگرافی قلب در چه زمانی مشخص خواهد شد؟
مدت زمانی که لازم است تا گزارش مکتوب این آزمایش و نتایج آن به پزشک شما اعلام شود، بر حسب مورد می‌تواند متغیر باشد و به عوامل زیر بستگی دارد:
- درجه فوریت و اضطرار اعلام شده براي دریافت نتایج آزمایش
- پیچیدگی آزمایش
- ممکن است برای آنکه متخصص رادیولوژی بتواند نتایج آزمایش شما را به خوبی تفسیر کند، نیاز به دریافت اطلاعات بیشتری از پزشک معالج شما داشته باشد.
- ممکن است شما قبلاً عکسبرداری با اشعه ایکس یا سایر آزمایش‌های عکسبرداری پزشکی انجام داده باشید که لازم است نتایج آنها نیز با نتایج این آزمایش مورد مقایسه قرار گیرد (این حالت معمولاً در مواردی اتفاق می‌افتد که شما به بیماری یا عارضه قلبی خاصی مبتلا هستید که روند پیشرفت آن به طور منظم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد).
- نحوه گزارش نتایج آزمایش از مرکز رادیولوژی به بیمارستان یا پزشک معالج شما (اعم از اینکه از طریق تلفن، پست الکترونیکی، فکس یا پست عادی ارسال شود)
