اکوکاردیوگرافی یا اکوی قلب، یک تست بدون درد است که در آن از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر متحرک از قلب استفاده می‌شود.این تصاویر، اندازه و شکل قلب را نشان می‌دهد. این تصاویر همچنین نشان می‌دهند که حفره‌ها و دریچه‌های قلب تا چه حد سالم هستند و خوب کار می‌کنند. اکوی قلب همچنین می‌تواند نواحی که مااهیچه‌های قلب (به علت جریان خون ضعیف یا آسیب‌دیدگی بر اثر حمله قلبی در گذشته) به خوبی منقبض نمی‌شوند را نشان دهد. اکوی قلب می‌تواند وجود لخته‌های خون در قلب، تجمع مایع در پریکاردیوم (غشای دور قلب) و مشکلات رگ آئورت را مشخص کند.
چه کسانی به اکوکاردیوگرافی نیاز دارند؟
در صورتی که شما علائم و نشانه‌های مشکلات و بیماری‌های قلبی را داشته باشید، پزشک شما انجام اکوکاردیوگرافی (اکوی قلب) را تجویز می‌کند. برای مثال تنگی نفس و تورم در پاها از نشانه‌های احتمالی نارسایی قلبی هستند. اکوی قلب همچنین می‌تواند به متخصصین قلب در تشخیص علت غیرطبیعی بودن صدای قلب (مورمور قلب) کمک کند. مورمور قلب به صداهای غیرطبیعی یا وجود صدای اضافی در ضربان قلب گفته می‌شود. در برخی موارد مورمور‌های قلبی بی‌ضرر هستند، ولی گاهی اوقات نیز نشانه‌ی بیماری‌ها و مشکلات قلبی هستند.
انواع اکوکاردیوگرافی قلب
اکوکاردیوگرافی قفسه‌ی سینه
اکوکاردیوگرافی قفسه‌ی سینه، پرکاربرد‌ترین نوع اکوکاردیوگرافی است. این تست کاملا غیرتهاجمی و بدون درد است. منظور از “غیرتهاجمی” این است که در این تست هیچ جراحی (برشی) انجام نمی‌شود و هیچ وسیله‌ای وارد بدن شما نمی‌شود.
برای انجام این نوع از اکوی قلبی، یک دستگاه به نام مبدل روی قفسه‌ی سینه‌ی شما قرار داده می‌شود . این دستگاه از طریق قفسه‌ی سینه، امواج صوتی مخصوصی به نام امواج اولتراسوند، را به قلب شما می‌فرستد. گوش انسان قادر به شنیدن امواج اولتراسوند نیست. امواج صوتی به اجزای مختلف قلب می‌رسند و بازتاب (یا پژواک) آن به یک کامپیوتر منتقل می‌شوند و این امواج بازتاب‌شده، توسط یک برنامه‌ی کامپیوتری به تصاویری از قلب تبدیل می‌شوند.
اکوکاردیوگرافی ورزشی (استرس اکو)
اکوکاردیوگرافی ورزشی یا “استرس‌اکو” به عنوان بخشی از تست ورزش انجام می‌شود. برای انجام تست ورزش لازم است که کمی تحرک فیزیکی داشته باشید و یا به شما دارویی تزریق شود که ضربان قلب شما بالا برود و قلب شما با قدرت بیشتری بتپد. یک تکنسین با استفاده از دستگاه اکو، قبل از ورزش (یا تزریق دارو)، در حین ورزش و بعد از آن، از قلب شما تصویربرداری می‌کند. تشخیص برخی از مشکلات قلبی مانند بیماری عروق کرونری، توسط تست ورزش (که در ان قلب بیمار با شدت و سرعت می‌تپد) بسیار آسان‌تر است.
اکوکاردیوگرافی از طریق مری
ممکن است پزشک شما از طریق انجام اکوکاردیوگرافی استاندارد (از طریق قفسه سینه) نتواند به راحتی رگ آئورت و دیگر قسمت‌های قلب را به وضوح ببیند. بنابراین، در برخی موارد ممکن است، اکوکاردیوگرافی قلب از طریق مری انجام شود. برای انجام این تست، مبدل‌های دستگاه اکو به سر یک پروب کوچک و باریک متصل می‌شوند. سپس این پروب از طریق دهان وارد مری می‌شود (لوله ای که دهان را به معده وصل می‌کند). با فرستادن دستگاه اکو به داخل مری می‌توان تصاویر بسیار واضح‌تری از قلب با جزئیات بیشتر به دست آورد.
اکوکاردیوگرافی قلب جنین
اکوی جنین برای بررسی وضعیت کودکی که هنوز به دنیا نیامده و در شکم مادر است، استفاده می‌شود. پزشک، انجام این تست را به منظور بررسی مشکلات قلبی جنین تجویز می‌کند. در صورت توصیه پزشک، معمولا می‌توان این تست را در هفته‌های هجدهم تا بیست‌ودوم بارداری انجام داد. برای انجام اکوی قلب جنین، لازم است مبدل‌های دستگاه روی شکم مادر حرکت داده شوند.
اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی
با استفاده از اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی می‌توان تصاویر سه‌بعدی از قلب به دست آورد. این تصاویر که جزئیات بالایی دارند، می‌توانند عملکرد قلب را به طور دقیق نشان دهند. در هنگام انجام اکوی استاندارد (قفسه‌ی سینه) یا اکوی مری، می‌توان تصاویر سه بعدی تولید کرد. پزشکان از تصاویر سه‌بعدی اکوی قلب می‌توانند برای تشخیص مشکلات قلبی در کودکان استفاده کنند. تصاویر سه‌بعدی قلب همچنین برای برنامه‌ریزی و نظارت بر جراحی دریچه قلب استفاده می‌شود.
شرایط مورد انتظار
قبل از انجام اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی ممکن است در مطب پزشک یا در بیمارستان انجام شود. در اغلب موارد هیچ نیازی به آمادگی یا اقدامات خاصی قبل از اکوکاردیوگرافی نیست. شما معمولا می‌توانید قبل از انجام این تست، هر چیزی که می‌خواهید بخورید، بنوشید یا داروهای خود را مصرف کنید. یکی از موارد استثنا، اکوکاردیوگرافی از طریق مری است، که در صورتی که قصد دارید این تست را انجام دهید، معمولا از شما خواسته می‌شود که تا 8 ساعت قبل از تست چیزی نخورید و ننوشید.
در هنگام انجام اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی یک تست کاملا بدون درد است. انجام این تست معمولا کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. در برخی از موارد ممکن است لازم باشد که قبل از تست، پزشک شما مایع سالین یا ماده‌ی کنتراست رنگی را در یکی از رگ‌های شما تزریق کند. تزریق این ماده باعث می‌شود که قلب شما در تصاویر اکوی قلبی، واضح‌تر نمایان باشد.
ماده‌ی کنتراست رنگی که برای اکوی قلبی استفاده می‌شود، با ماده‌ی مورد استفاده برای آنژیوگرافی (تست دیگری برای بررسی عروق بدن) متفاوت است. در اغلب انواع اکوی قلبی، روند کار به این صورت است که شما باید ابتدا لباس خود را دربیاورید (از کمر به بالا). به خانم‌ها یک روپوش داده می‌شود که در طول انجام تست بپوشند. سپس شما باید روی تخت معاینه بروی پشت و یا به سمت چپ بخوابید. سپس چسب‌های نرمی به نام الکترود روی قفسه‌ی سینه شما وصل می‌شود تا بتوان از طریق آن‌ها الکتروکاردیوگرافی را انجام داد. الکتروکاردیوگرافی تستی است که برای بررسی عملکرد الکتریکی قلب به کار می‌رود.
یک پزشک یا تکنسین سونوگرافی، ژل مخصوصی را روی قفسه‌ی سینه‌ی شما می‌زند. این ژل کمک می‌کند که امواج صوتی به قلب شما برسد. سپس پزشک یا تکنسین، سر پروب دستگاه الکتروکاردیوگرام را روی قفسه‌ی سینه‌ی شما می‌گذارد و آن را حرکت می‌دهد. یک دستگاه کامپیوتری، پژواک‌های به دست آمده را تبدیل به تصاویری از قلب شما می‌کند و این تصاویر بر روی مانیتور نشان داده می‌شوند. در حین انجام تست، چراغ‌های موجود در اتاق کم‌نور می‌شوند تا بتوان صفحه‌ی مانیتور را راحت‌تر مشاهده کرد.
چیزهایی که ممکن است در هنگام انجام اکوکاردیوگرافی ببینید یا بشنوید
همانطور که پزشک یا تکنسین سونوگرافی، مبدل (پروب) دستگاه را روی قفسه‌ی سینه‌ی شما حرکت می‌دهد، شما می‌توانید تصاویر مختلفی از قلب خود را در که جهات مختلف، بر روی صفحه‌ی مانیتور ببینید. ساختار قلب شما در این تصاویر به رنگ سفید است و خون یا هر مایع دیگری به رنگ سیاه دیده می‌شود.
معمولا همراه با تست اکوکاردیوگرافی قلب، اولتراسوند داپلر نیز انجام می‌شود. اولتراسوند داپلر نوعی سونوگرافی است که توسط آن جریان خون در عروق نمایش داده می‌شود. این تست به پزشک یا تکنسین سونوگرافی، این امکان را می‌دهد که سرعت جریان خون و جهت جریان خون را بررسی کند. سرعت و جهت جریان خون به صورت رنگ‌های متفاوتی که در تصاویر سیاه و سفید قرار دارند، دیده می‌شود.
گوش انسان قادر به شنیدن امواج صوتی که در اکوکاردیوگرافی استفاده می‌شود، نیست. در صورتی که در هنگام انجام اکوی قلب، اولتراسوند داپلر نیز انجام شود، شما صدایی شبیه “فش فش” می‌شنوید. پزشک شما با گوش دادن به این صدا در مورد چگونگی جریان داشتن خون در قلب شما، اطلاعاتی را به دست می‌آورد.
خطرات انجام اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی استادندارد (از طریق قفسه‌ی سینه) و اکوکاردیوگرافی جنین هیچ خطری نداردند. هر دوی این تست‌ها هم برای نوزادان، کودکان و بزرگسالان کاملا ایمن هستند.
در صورتی که شما اکوکاردیوگرافی مری را انجام دهید، ماده‌ی آرام‌بخشی که به شما داده می‌شود می‌تواند برخی خطرات را داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است شما واکنشی بدی به دارو نشان دهید، مشکل تنفسی داشته باشید، حالت تهوع پیدا کنید و احساس ناراحتی معده داشته باشید.
همچنین ممکن است تا چند ساعت بعد از انجام تست، گلوی شما کمی درد داشته باشد. در موارد نادری ممکن است، لوله‌ای که برای انجام اکوی قلب از طریق مری استفاده می‌شود، موجب زخم شدن گلو شود.
اکوی ورزشی یا استرس اکو نیز با خطراتی همراه است. این خطرات به ورزش کردن بیمار یا داروی مورد استفاده برای بالا بردن ضربان قلب، مربوط می‌شوند. بروز عوارض جدی بر اثر انجام تست ورزش بسیار نادر است.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد خطرات و عوارض تست ورزش، می‌توانید مقاله‌ی تست ورزش را مطالعه کنید .
