چرا باید چربی خون را آزمایش کرد؟ از دهه‌ها قبل پزشکان دریافتند که خطر بروز بیماری‌های قلبی در افرادی که چربی خون بالا دارند، بیشتر است. بعدها پزشکان ثابت کردند که انواع مختلف چربی خون (اعم از «خوب» و «بد») نیز بر خطر بیماری‌های قلبی تأثیر دارد.
دانستن میزان چربی خون، یک جزء بسیار مهم و ضروری برای تشخیص خطر بیماری‌های قلبی می‌باشد. اصولاً توصیه می‌شود که هر فرد بالای 20 سال حتماً یک آزمایش چربی خون انجام دهد.
آزمایش کلسترول: خوب، بد، چرب
کلسترول یک نوع از چربی است که همه اشکال آن بد نیست، بلکه تا مقدار مشخصی از آن برای حیات و سلامتی انسان ضروری است. کلسترول عامل پایداری غشای خارجی سلول‌های بدن ما می‌باشد.
اما در عین حال کلسترول می‌تواند اثرات مضر نیز داشته باشد. کلسترول بد یا LDL می‌تواند در دیواره رگ‌های خونی رسوب کند و در طی سال‌های متمادی همراه با سایر موادی که در رگ‌ها رسوب می‌کنند، باعث انسداد سرخرگ‌ها طی فرایندی به نام تصلب شرایین می‌شود. تنگ شدن سرخرگ‌های قلب در اثر فرایند تصلب شرایین می‌تواند منجر به لخته شدن ناگهانی خون و وقوع حمله‌های قلبی شود.
بالا بودن مقدار کلسترول کل خون یا کلسترول بد و یا پایین بودن مقدار کلسترول خوب می‌تواند خطر بروز بیماری‌های قلبی را از حد طبیعی بالاتر ببرد. بنابراین اطلاع از بالا بودن کلسترول، اولین گام در راه پایین آوردن آن و کاهش خطر بیماری‌های قلبی خواهد بود. به همین دلیل است که آزمایش چربی خون انجام می‌شود.
مروری بر آزمایش‌های چربی خون
در جریان خون انسان انواع مختلفی از کلسترول وجود دارد. این شکل‌های مختلف کلسترول را همراه با سایر چربی‌هایی که در خون وجود دارد، مجموعاً به نام چربی خون می‌شناسند. پزشکان معمولاً کلسترول بالای خون را از طریق یک آزمایش خون ساده که در اصطلاح پزشکی به آن پروفایل چربی گفته می‌شود، اندازه‌گیری می‌کنند. برای انجام این آزمایش اغلب لازم است که فرد به مدت 9 تا 12 ساعت قبل از آن چیزی نخورده باشد تا اطمینان حاصل شود که چربی غذاهایی که به تازگی خورده است در نتایج آزمایش تأثیری نداشته است.
در آزمایش چربی خون معمولاً مقدار 4 نوع مختلف چربی اندازه‌گیری می‌شود که عبارتند از:
• کلسترول کل
• لیپوپروتئین کم چگالی (LDL) یا کلسترول بد
• لیپوپروتئین پُرچگالی (HDL) یا کلسترول خوب
• تری‌گلیسرید که نوع دیگری از چربی خون است.
بعضی از آزمایش‌های چربی خون اطلاعات دقیق‌تری از وضعیت چربی‌های خون به دست می‌دهند، برای مثال وجود یا عدم وجود بعضی از ذرات چربی و اندازه این ذرات در خون را اندازه‌گیری می‌کنند. در حال حاضر تحقیقات گسترده‌ای به منظور تعیین نقش هر یک از انواع چربی‌ها در بروز بیماری‌های قلبی در حال انجام است، اما هنوز در مورد اینکه آزمایش اندازه ذرات چربی خون در چه مواقعی ضرورت پیدا می‌کند، اتفاق نظر وجود ندارد.
نتایج آزمایش چربی خون
شما بعد از آنکه یک شب تا صبح گرسنه مانده‌اید و صبح روز بعد هم کمی خون داده‌اید، حالا به آزمایشگاه مراجعه می‌کنید تا نتایج آزمایش چربی خون خود را بگیرید. اما این اعداد و ارقامی که در برگه آزمایش چربی خون شما ثبت شده است، چه معنی می‌دهد؟
در مورد کلسترول کل:
• 200 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر (mg/dL) یا کمتر از آن طبیعی است.
• از 201 تا 240 mg/dL لب مرز است.
• بیش از 240 mg/dL بالا است.
در مورد HDL یا کلسترول خوب، اصولاً هر چقدر بالاتر باشد بهتر است:
• 60 mg/dL یا بالاتر، خوب است و از شما در برابر بیماری‌های قلبی محافظت می‌کند.
• بین 40 تا 59 mg/dL قابل قبول است.
• کمتر از 40 mg/dL پایین است و خطر بیماری‌های قلبی را زیاد می‌کند.
در مورد LDL یا کلسترول بد، هر چقدر کمتر باشد بهتر است:
• کمتر از 100 mg/dL در حد بهینه است.
• از 100 تا 129 mg/dL نزدیک به حد بهینه است.
• بین 130 تا 159 mg/dL در مرز بالا بودن است.
• بین 160 تا 189 mg/dL بالا است.
• بیشتر از 190 mg/dL خیلی بالا است.
مقدار هدف کلسترول بد خون، به میزان خطر بیماری‌های قلبی در شما بستگی دارد:
• برای افرادی که در معرض خطر بالای بیماری‌های قلبی هستند و یا بیماری قلبی در آنها تشخیص داده شده است، توصیه می‌شود که LDL آنها کمتر از 100 mg/dL باشد. حتی در صورتی که خطر بیماری‌های قلبی در آنها خیلی زیاد باشد، ممکن است متخصص قلب و عروق مقداری از این کمتر (مثلاً کمتر از 70 mg/dL) را نیز برای آنها توصیه کند.
• برای افرادی که خطر بیماری‌های قلبی در آنها در حد متوسط تا شدید باشد، مقدار هدف LDL کمتر از 130 mg/dL است.
• در افرادی که خطر بیماری قلبی در آنها در حد خفیف تا متوسط باشد، مقدار هدف LDL کمتر از 160 mg/dL است.
پزشک شما می‌تواند در تعیین میزان خطر بیماری‌های قلبی و مقدار هدف کلسترول بد خون به شما کمک کند.
بالا بودن مقدار تری‌گلیسرید (150 mg/dL یا بیشتر) نیز تا حدی باعث افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود.
برای نتایج غیرطبیعی آزمایش چربی خون چه باید کرد؟
در صورتی که نتایج آزمایش چربی خون شما با اعداد مورد انتظارتان همخوانی ندارد، لازم است اقداماتی انجام دهید.
به طور کلی هر فردی که نتایج آزمایش چربی خون او غیرطببعی است، باید تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کند تا خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. از جمله:
• رژیم غذایی : یک رژیم غذایی که مقدار چربی‌های اشباع آن کم (7% از کل کالری یا کمتر) و کلسترول کل آن پایین (روزانه 200 میلی‌گرم یا کمتر) باشد، می‌تواند مقدار کلسترول بد خون را پایین بیاورد. افزودن فیبر و استرول‌های گیاهی (که در بعضی از مارگارین‌ها و غذاهای دیگر یافت می‌شود) نیز به پایین آوردن کلسترول بد خون کمک می‌کند. دقت کنید که فقط با رعایت یک رژیم غذایی کاهنده کلسترول می‌توانید میزان کلسترول بد خون را تا 30% کاهش دهید.
• ورزش : انجام ورزش‌های هوازی به صورت منظم می‌تواند هم کلسترول بد خون (LDL) را پایین بیاورد و هم کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد.
• داروها : اگر رژیم غذایی و ورزش تأثیری در پایین آوردن میزان کلسترول بد شما نداشته باشد، ممکن است به دارو نیاز داشته باشید.
انواع مختلفی از داروها یا درمان‌های ترکیبی وجود دارد که می‌تواند کلسترول خون را کاهش دهد. از جمله مهم‌ترین این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• استاتین‌ها، که مؤثرترین و رایج‌ترین داروها برای کاهش چربی خون هستند.
• نیاسین
• فیبرات‌‌ها
• زتیا
• داروهای محدود کننده جذب اسیدهای صفراوی (کاهنده چربی خون)
به خاطر داشته باشید که علاوه بر کلسترول خون، عوامل متعدد دیگری از قبیل دیابت، سیگار کشیدن، فشار خون بالا، چاقی، کم تحرکی و عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند در بروز بیماری‌های نقش داشته باشند.
از آنجا که عوامل بسیار زیاد دیگری می‌توانند با بیماری‌های قلبی ارتباط داشته باشند، بنابراین میزان کلسترول خون را نباید تنها عامل تعیین کننده دانست. در واقع افرادی که مقدار چربی خون آنها طبیعی است نیز ممکن است به بیماری قلبی دچار شوند و یا افرادی که چربی خون بالا دارند، می‌توانند قلب سالمی داشته باشند. اما به طور کلی، افرادی که چربی خون بالایی دارند، بیشتر از افرادی که نتایج آزمایش چربی خون آنها طبیعی است، به بیماری‌های قلبی دچار می‌شوند.
